رازهای کسب و کارهای خانوادگی از نگاه پروفسور جان دیویس

در اینجا مروری بر مصاحبه پروفسور جان دیویس از دانشکده کسب‌وکار هاروارد در برنامه “گلدستاین آن گلت” داریم که بینش‌های ارزشمندی درباره کسب‌وکارهای خانوادگی ارائه می‌دهد.

در قسمتی از برنامه داگ گلدستاین میزبان پروفسور جان دیویس، استاد و پژوهشگر کسب‌وکارهای خانوادگی و ثروت خانوادگی از دانشکده کسب‌وکار هاروارد بوده و این پست بر اساس صحبت های ایشان در این گفتگو منتشر شده است.

رازهای کسب و کارهای خانوادگی

در این گفتگو پرفسور جان دیویس، مصاحبه به بررسی جزئیات و چالش‌های کسب‌وکارهای خانوادگی می‌پردازد و راهکارهای عملی برای مدیریت موفقیت‌آمیز آن‌ها ارائه می‌دهد. اگر شما نیز عضوی از یک کسب‌وکار خانوادگی هستید، یا قصد دارید فرزندانتان را وارد کسب‌وکارتان کنید، این نکات می‌تواند برایتان بسیار مفید باشد.

۱. تعریف یک کسب‌وکار خانوادگی

پروفسور دیویس ابتدا به تعریف مورد قبول و گسترده یک کسب‌وکار خانوادگی می‌پردازد:

یک کسب‌وکار خانوادگی، شرکتی است که از طریق مالکیت، توسط یک خانواده کنترل می‌شود و دو یا چند نفر از اعضای خانواده، بر جهت‌گیری و سیاست‌های شرکت تأثیرگذار هستند.

او تأکید می‌کند که حتی اگر یک کارآفرین مالک شرکت باشد، اما هیچ عضو دیگری از خانواده‌اش بر آن تأثیری نداشته باشد، آن را یک شرکت خانوادگی در نظر نمی‌گیرد.

داگ گلدستاین کسب‌وکار خودش را مثال می‌زند که همسرش همکار و هم‌مالک اوست و مدیر مالی و مشاور سرمایه‌گذاری دارای مجوز است، که پروفسور دیویس این را نمونه خوبی از یک کسب‌وکار خانوادگی می‌داند.

۲. گستردگی و انواع کسب‌وکارهای خانوادگی

شاید تعجب‌آور باشد، اما پروفسور دیویس اشاره می‌کند که تقریباً دو سوم تمام شرکت‌ها در هر اقتصادی، کسب‌وکار خانوادگی هستند.
این کسب‌وکارها می‌توانند توسط زوج‌ها، پدر یا مادر و فرزندانشان، خواهر و برادرها یا حتی پسرعموها و نسل‌های بعدی که با هم شرکت دارند، اداره شوند.

۳. افسانه و واقعیت کار کردن در کنار خانواده

یک باور رایج وجود دارد که کار کردن برای یک کسب‌وکار خانوادگی می‌تواند دشوار باشد، به‌ویژه زمانی که قرار است زیر نظر نسل بعدی کار کرد. پروفسور دیویس معتقد است که این باور تا حدی درست است.
او توضیح می‌دهد که گاهی اوقات، وقتی نسل بعدی توانمند نیست یا توانمند و متکبر است، کارکنان ترجیح می‌دهند برای بنیان‌گذار یا نسل ارشد که به آن‌ها احترام می‌گذارند، کار کنند.

اما در مقابل، کسب‌وکارهای خانوادگی نیروی کار بسیار وفادارتری دارند و وفاداری داخلی و وفاداری به تأمین‌کنندگان و مشتریان در آن‌ها بسیار بیشتر است.
یک نظرسنجی اخیر توسط آدل‌من (بزرگترین شرکت روابط عمومی جهان) نشان می‌دهد که مردم به‌طور قابل توجهی بیشتر به شرکت‌های خانوادگی اعتماد دارند تا شرکت‌های غیرخانوادگی.

۴. معضل نپوتیسم و استخدام فرزندان

داگ از پروفسور دیویس در مورد اینکه چگونه بفهمند فرزندانشان برای کسب‌وکار مناسب هستند و آیا آوردن آن‌ها به کسب‌وکار کار درستی است، سؤال می‌کند.

پروفسور دیویس می‌گوید: آوردن فرزندان به کسب‌وکار بسیار مناسب است. او به مفهوم نپوتیسم (خویشاوندسالاری) اشاره می‌کند که معمولاً بار معنایی منفی دارد. اما واقعیت این است که برخی اشکال نپوتیسم بسیار عالی عمل می‌کنند و برخی دیگر بسیار بد.

۵. آماده‌سازی نسل بعدی برای ورود به کسب‌وکار

برای موفقیت، باید فرزندان را برای مالکیت و مدیریت آماده کرد، زیرا این دو نیاز به آمادگی خوبی دارند و همه برای آن مناسب نیستند. پروفسور دیویس پیشنهاد می‌کند که خانواده‌ها باید استانداردهایی داشته باشند، مانند:

• تکمیل مدرک دانشگاهی.
• در برخی موارد، داشتن مدرک MBA
• داشتن تجربه کاری خارج از کسب‌وکار خانوادگی.

این تجربه کاری بیرونی به‌ویژه بسیار مهم ارزیابی می‌شود.

۶. چالش اعتماد و کنترل

یکی از بزرگترین چالش‌ها برای مالکان و بنیان‌گذاران، یادگیری اعتماد به فرزندان و واگذاری مسئولیت‌ها به آن‌هاست. پروفسور دیویس توضیح می‌دهد که مدیران و مالکان شرکت‌ها اغلب به کسی اعتماد زیادی ندارند و تمایل به کنترل بیش از حد دارند.
این تمایل به کنترل در مورد فرزندان، حتی بیشتر هم می‌شود، زیرا علاوه بر نگرانی برای شرکت، والدین نگران عدم موفقیت فرزندانشان نیز هستند.

این احساسات قابل درک هستند، اما مانع توسعه می‌شوند. باید به زیردستان، به‌ویژه فرزندانی که ممکن است روزی شرکت را اداره کنند، آزادی عمل داده شود تا بتوانند موفق شوند، شکست بخورند، خودشان را بهتر بشناسند و خود را به دیگران اثبات کنند.

۷. تکنیک‌های کلیدی برای یکپارچه‌سازی نسل بعدی

پروفسور دیویس دو تکنیک اصلی را برای زمانی که فرزندان در دهه ۲۰ زندگی خود هستند و آماده ورود به کسب‌وکار هستند، پیشنهاد می‌کند:

• معیارها و ارزیابی بیرونی: باید صلاحیت‌ها و شایستگی‌های واضحی وجود داشته باشد و نه فقط والدین، بلکه فردی خارج از خانواده نیز فرزندان را بر اساس این معیارها ارزیابی کند. این فرد می‌تواند یک عضو هیئت مشورتی، یک دوست خانوادگی یا یک متخصص مورد اعتماد باشد. این کار باعث ایجاد استانداردسازی بیرونی می‌شود.
• تعیین انتظارات روشن: انتظارات بسیار روشنی از نسل بعدی در مورد کارهایی که قرار است انجام دهند، سرعت پیشرفتشان، مشاغلی که به دست خواهند آورد، حقوقشان و تصمیماتی که در آن‌ها مشارکت خواهند داشت، باید تعیین شود. این تنظیم انتظارات از پیش، زمان زیادی نمی‌برد اما اساسی است.

پس از ورود فرزندان، باید آن‌ها را به چالش کشید و پاسخگو نگه داشت.
او با انتقاد از این واقعیت که ۹۰% (شاید بیشتر) از کسب‌وکارهای خانوادگی ارزیابی عملکرد رسمی برای فرزندانشان انجام نمی‌دهند، تأکید می‌کند که این امر ناعادلانه است، هم برای فرزندان و هم برای سایر کارکنان.
با وجود سختی انجام این کار، به‌ویژه در مورد اعضای خانواده، عدم انجام آن مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند.

۸. مدیریت انتظارات کارکنان غیرخانوادگی

چگونه با احساسات کارکنان غیرخانوادگی که ممکن است به سرعت فرزندان مالک ارتقاء نیابند، برخورد کنیم؟ پروفسور دیویس می‌گوید که آن‌ها باید ببینند که یک “معاوضه” (quid pro quo) وجود دارد.

اعضای خانواده، اگر خوب باشند، سریع‌تر و بیشتر پیشرفت می‌کنند، اما در عوض، متعهدتر، توانمندتر، سخت‌کوش‌تر هستند و مثال بهتری از خود نشان می‌دهند

وقتی کارکنان این را می‌بینند، اعضای خانواده را نه تنها عامل ثبات برای آینده (چون خانواده کسب‌وکار را نمی‌فروشد و طول عمر دارد) می‌دانند، بلکه عامل حس هدفمندی و تعهد به فرهنگ شرکت نیز می‌بینند.
اینگونه است که کسب‌وکارهای خانوادگی فرهنگ‌های عالی می‌سازند و کارکنان وفادارتری دارند.

۹. مزایای مالی کسب‌وکارهای خانوادگی

در نهایت، آیا مزایای مالی برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار خانوادگی وجود دارد؟
پروفسور دیویس با قاطعیت پاسخ می‌دهد: بله.
تحقیقات در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که شرکت‌های خانوادگی عملکرد بهتری دارند، نه فقط کمی، بلکه با حاشیه‌های قابل توجه در معیارهای مالی متعدد.

او می‌گوید:

بسیاری از رهبران صنایع، کسب‌وکارهای تحت کنترل خانواده هستند. این موفقیت مالی بیشتر به دلیل کار سخت‌تر افرادی است که به نتیجه نهایی اهمیت بیشتری می‌دهند.

آن‌ها نه تنها جنبه تجاری کار را مدیریت می‌کنند، بلکه به روابط خانوادگی، منافع مالکیتی و نگرانی‌ها نیز توجه می‌کنند و باید آماده باشند که به هر سه این حوزه‌ها توجه کنند.

نتیجه‌گیری

پروفسور جان دیویس تأکید می‌کند که کسب‌وکارهای خانوادگی، با وجود نیاز به کار و توجه بیشتر به ابعاد خانوادگی، مالکیتی و تجاری، می‌توانند بسیار موفق باشند و از نظر مالی عملکرد بهتری نسبت به شرکت‌های غیرخانوادگی داشته باشند. این موفقیت ناشی از تعهد عمیق و سخت‌کوشی است که اعضای خانواده به کسب‌وکار می‌آورند.

برای اطلاعات بیشتر و پیگیری کارهای پروفسور دیویس، می‌توانید به وب‌سایت دانشکده کسب‌وکار هاروارد (بخش برنامه اجرایی “خانواده‌ها و کسب‌وکار”) یا وب‌سایت شرکت مشاوره‌ای او، Cambridge Family Enterprise Group مراجعه کنید.

این مصاحبه برای هر کسی که در یک کسب‌وکار خانوادگی فعالیت می‌کند، یا قصد ورود به آن را دارد، بینش‌های حیاتی و راهبردهای عملی را فراهم می‌کند تا بتواند چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرده و به موفقیت‌های بزرگ دست یابد.