از تهران تا بغداد (2) صادرات به عراق – رضا مونسان – قسمت 25 پادکست اکنون

این قسمت بخش دوم گفتگویی هست که در عراق ضبط کرده شده با هدف آموزش تجارت و صادرات به عراق. در قسمت 25 پادکست اکنون ، من سجاد سلیمانی در شهر بغداد با آقای رضا مونسان گفتگو کرده ام که به صورت خلاصه میتونم بگم شامل این موارد هست:

• فرهنگ پولی و نظام بانکی عراق – روشهای دریافت و پرداخت ارز (بازگشت پول)
• نقش صرافی ها و دریافت و پرداخت ارز
• نقش تحریم ها روی شرکتهای ایرانی و امکان حضور در پروژه های دولتی عراق + چگونه این محدودیت را رفع کنیم؟
• روش حل اختلاف با تجار عراقی
• روش کار و صادرات  و مشوق ها و دلایل صادرات و حضور در بازار عراق
• آیا پیمانکاری اجرا (ساخت و ساز) میتواند همزمان روشی برای صادرات محصولات ایرانی به عراق باشد؟
• مشکلات فرهنگی ما ایرانیان و تجار ایرانی در عدم همکاری و مشارکت
• ترخیص کالا و لجستیک حمل و نقل به عراق (و نقش ترخیص کارها)
• نحوه ثبت شرکت و ثبت برند یا ایجاد و تاسیس نمایندگی شرکت در عراق و ورود به پروژه ها
• میزان سهم سهامداران در تاسیس شرکت
• روش های حضور در بازار عراق و برندسازی محصولات ایرانی
• انواع قراردادهای پیمانکاری ساختمانی و ساخت و ساز در عراق
• انواع روش های انبوه سازی در کشور عراق
• تغییر فرهنگ ویلایی به سمت آپارتمان نشینی و مرتفع سازی

همچنین پاسخ به سوالاتی در مورد خدمات شهری و روش ورود به این پروژه ها – صادرات خدمات بهداشت و درمان به عراقی ها (بهترین روش چی هست؟) – صادرات خدمات آموزشی – حضور استارتاپ ها و شتابدهنده های ایرانی (مراکز نوآوری و فضای اشتراکی) در عراق – وضعیت کشاورزی در عراق و روش های صادرات محصولات کشاورزی به این کشور (و آبزیان و شیلات و دامپروری) و مدرنسازی و روشهای جدید آنها هم داشتیم

این گفتگوی طولانی حدود 5 ساعت و شامل فیلمهایی از سطح شهر بغداد و پروژه های ساختمانی و بازارهای این شهر می باشد که در 2 قسمت منتشر می شود (قسمت 24 و 25)

در این صفحه شما قسمت 25 را می بینید. برای دیدن بخش اول روی لینک کنید

این برنامه به همراه فیلمهای کوتاهی از شهر بغداد و پروژه های ساختمانی و مرور آداب و فرهنگ تجاری مردم عراق و رستوران ها و غذاهای عراقی همراه بوده است که پیشنهاد میکنم ویدیو کامل آن را در یوتیوب مشاهده کنید. (حیفه این همه ویدیو خوب از خود عراق رو نبینید)

تماشای ویدیو کامل گفتگو در یوتیوب

روی دکمه زیر کلیک کنید و بخش دوم این گفتگو را بببیند. همچنین میتوانید کانال یوتیوب منو دنبال کنید تا از بقیه گفتگوها مطلع بشید:

در ادامه می توانید ویدیوی کامل قسمت 25 (بخش دوم این گفتگو) را مشاهده کنید. برای دیدن این برنامه از داخل ایران لازمه که قندشکن خودتون رو روشن کنید:

زمان بندی ویدیو بالا رو در ادامه براتون آوردم که بدونید در هر بخش در مورد چه چیزهایی داریم صحبت میکنیم:

• 01:55 – شروع گفتگو سجاد سلیمانی با رضا مونسان
• 05:45 – نقل و انتقالات مالی ارزی بین ایران و عراق
• 14:47 – حل اختلافات با تجار عراقی
• 19:40 – بازدید از پروژه های ساختمانی و انبوه سازی عراق (شهر بغداد)
• 27:47 – معماری عربی
• 31:41 – میزان صادرات به عراق و وضعیت برند ساخت ایران
• 45:16 – روش ساخت و ساز ترکیه ای ها در انبوه سازی
• 47:47 – آیا درآمد دلاری مشوق و انگیزه صادرات هست؟ – وضعیت فرهنگ کاری ما ایرانیان
• 01:00:19 – لجستیک و حمل و نقل بار صادراتی به عراق
• 01:07:04 – نمونه خانه و ساختمانهای باکیفیت VIP در انبوه سازی مسکن
• 01:10:55 – روش ثبت شرکت و برند در عراق
• 01:19:16 – پیمانکاری ساخت و ساز و مصالح ساختمانی صادراتی به عراق
• 01:27:07 – اهمیت برندسازی در بازار هدف صادراتی
• 01:31:57 – معرفی یک مدل ماهی کبابی از غذاهای عربی-عراقی
• 01:33:08 – اهمیت حضور در بازار عراق – روشهای پیمانکاری و فرصتهای ساختمانی
• 01:49:18 – نمادهای شهری در بغداد و عراق
• 01:53:13 – توضیحات در مورد صادرات محصولات کشاورزی – خدمات درمانی – آموزش
• 02:06:06 – صادرات به عراق را از کجا شروع کنیم؟
• 02:11:04 – معرفی چندتا مالهای تجاری بغداد
• 02:13:25 – زندگی شخصی رضا یک تاجر مقیم عراق و سختی دور از خانواده بودن

شنیدن فایل صوتی این قسمت همینجا

من همه فایل های صوتی پادکست و برنامه های ضبط شده را در کانال کست باکس منتشر میکنم و پیشنهاد میکنم همونجا و داخل برنامه پادکست اکنون رو دنبال کنید که قسمت های جدید هم براتون اطلاع رسانی بشه.

اینجا هم میتونید فایل صوتی قسمت 25 رو بشنوید:

پادکست اکنون در اپلیکیشن‌‎های پادگیر و دنبال کردن ما در شبکه‌های اجتماعی:

اسپانسر این برنامه: ثمین حدید

ثمین حدید Samin Hadid – صادرکننده فولاد و آهن

https://saminhadid.com/

درباره مهمان برنامه: رضا مونسان

•  رئیس سابق کمیسیون فنی و مهندسی اتاق مشترک ایران عراق
• رئیس هیئت مدیره شرکت ساختمانی مبنی العامل در عراق
• نویسنده کتاب اقتصاد عراق

آدرس صفحه اینستاگرام رضا مونسان

https://www.instagram.com/Reza_Moonesan

منابع معرفی شده داخل پادکست:

در این قسمت هم منابعی که داخل این گفتگو در موردشان صحبت کردیم رو مینویسم

لینک گروه تلگرامی باشگاه تجارت با عراق

لینک عضویت در این گروه: https://t.me/iraqtradeclub

حمایت از پادکست اکنون

قصد دارم پادکست اکنون را فراتر از یک رسانه‌ی گفتگومحور تبدیل کنم و اهداف و آرزوهایی برای آن دارم (مثلا چاپ کتابی از تجریبات مهمانان برنامه و…) که در این راه نیازمند همراهی و کمک‌های شما عزیزان هستم. برای آشنایی با اهداف من و انواع روش‌های کمک به آن، روی دکمه زیر کلیک کنید:

این گفتگو هفته سوم مهرماه 1402 منتشر شد.

با مهر

سجاد سلیمانی

پادکست اکنون – کلیه اپیزودها

برای دیدن یا شنیدن کلیه قسمت‌های منتشر شده روی دکمه‌ی زیر کلیک کنید تا به صفحه‌ی اصلی پادکست برسید:

لیست اپیزودهای فصل اول:

آنچه در این پست مشاهده کردید؛ از فصل اول بود. در ادامه می‌توانید لینک کلیه‌ی قسمت‌های منتشر شده در فصل اول را مشاهده کنید. روی هر کدام کلیک کنید به فیلم و فایل صوتی آن دسترسی خواهید داشت:

• فصل1 قسمت صفر: دلایل راه اندازی پادکست اکنون از زبان سجاد سلیمانی
• قسمت1: علی سریزدی – موسس و مدیرعامل دانزی و سایت دکتردکتر
• قسمت2: امیر تقوی – کارآفرین سریالی
• قسمت3: دکتر مصطفی مرشدی- برای تحول دیجیتال نیازمند تغییرات جدی هستیم
• قسمت4: مجید کثیری موسس سایت اخباررسمی و متخصص روابط عمومی
• قسمت 5 – زندگینامه دکتر محمدمهدی روحانی – مدیرعامل سرای ابریشم کارآفرین صنعت فرش
• قسمت6 – مهرداد مظاهری – مدیرعامل شرکت نرم افزاری رستک
• قسمت 7- سایروس صفاری – بازرگان ایرانی مقیم آمریکا
• قسمت8- سعید حیدریان / مدیر کاروانسرای شاه عباسی در کویر مرنجاب
• قسمت9 – گفتگو با پیمان اکبرنیا درباره علم و شبه علم + تفکر سیستمی + سیستم های پیچیده
• قسمت10- زندگینامه آرمان ولیان – آموزش اتیکت و آداب معاشرت
• قسمت 11 – گفتگوی ویژه با محمدرضا شعبانعلی – سایت متمم
• قسمت12- زندگینامه سمیه حسن زاده – برندسازی املاک و برند استراتژیست
• قسمت13 – دکتر علی شجاع – هم‌بنیان‌گذار آهن آنلاین (متخصص باشیم یا جنرالیست؟)
• قسمت14 پادکست اکنون حذف شد
• قسمت15- جواهرسازی لوکس پوریا شکرپور (با ظاهری متفاوت)!
• قسمت16 – از غواصی صنعتی تا صادرات سنگ و کشتی سازی – جاوی پژمان
• قسمت17- اشکان بهرامی – صادرکننده فولاد و موسس پادکست صادراتی
• قسمت18- اهمیت یادگیری زبان در صادرات – از کدوم کشورها شروع کنیم؟ چطوری صادرکننده فولاد شدم؟ اشکان بهرامی (بخش دوم)
• راهنمای راه اندازی مارکت پلیس ها (marketplace) – مجتبی ذوالفقاری – قسمت 19 پادکست اکنون
• برند brand چیست؟ چگونه یک برند موفق بسازیم؟ پرسونال برند چیه؟ رضا مهدوی استراتژیست برندسازی – قسمت ۲۰ پادکست اکنون
• از فوتبال تا بلاکچین – هومن متولی (کارآفرین سریالی حوزه فناوری) – قسمت 21 پادکست اکنون
• لاکپشت موفقیت – زندگینامه خانم آیبولک پقه (فروشگاه لباس آی بولک) – قسمت 22 پادکست اکنون
• چاقو، چکش، لباس – زندگینامه شهاب چراغی (جهانگرد، گردشگر و تورلیدر آفریقا) – قسمت 23 پادکست اکنون
• از تهران تا بغداد (1) صادرات به عراق – رضا مونسان – قسمت 24 پادکست اکنون
• از تهران تا بغداد (2) صادرات به عراق – رضا مونسان – قسمت 25 پادکست اکنون
• زندگینامه مجید کیانپور + ورود به بازارهای بین المللی – قسمت26 پادکست اکنون
• صنعت مشاوره مدیریت و سهام داری خصوصی (پرایوت اکویتی Private Equity) – مجید کیانپور قسمت27
• تفاوت رهبری و مدیریت در سازمان ها – رهبر سازمان کیست؟ / دکتر شیخ ابومسعودی (بخش اول) اپیزود28
• ویژگی رهبران موفق سازمانی چیست؟ دکترشیخ ابومسعودی (بخش دوم) اپیزود29 پادکست اکنون
• رضا غیابی استراتژیست کسب وکار – برگزارکننده تداکس تهران – اپیزود 30 پادکست اکنون
• محمد دبیری – گروه ساختمانی آفتاب (شیراز) و فیبون – اپیزود 31 پادکست اکنون
• سمانه قائدی – بلاگر تخصصی هتل و دیجیتال نومد – قسمت 32 پادکست اکنون
• علی بهرام پور – کانی راش (پوشاک آقایان) بخش اول | قسمت 33 پادکست اکنون
• علی بهرام پور – کانی راش (پوشاک آقایان) بخش دوم | قسمت 34 پادکست اکنون
• پادکست با هوش مصنوعی (چت جی پی تی Chat GPT) قسمت35 پادکست اکنون

خلاصه و چکیده پادکست اکنون قسمت 25 – مستند از تهران تا بغداد (2)

این گفتگو خلاصه‌ای است از قسمت 25 پادکست اکنون، با میزبانی سجاد سلیمانی و حضور رضا مونسان در شهر بغداد، عراق. این بخش از گفتگو، ادامه قسمت قبلی است و تمرکز اصلی آن بر صادرات، تجارت، و کار با عراقی‌ها و کشور عراق، به ویژه در صنعت ساختمان و مسائل ساختمانی است. در این قسمت، ما به تفصیل با فرصت‌ها، چالش‌ها، روش‌های مالی و فرهنگی، و چشم‌انداز آینده تجارت با عراق آشنا می‌شویم.

مقدمه‌ای بر تجارت با عراق و فرصت‌های بی‌نظیر

قسمت اول بیشتر جنبه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی عراق را پوشش داده است. رضا مونسان با اشاره به تحولات و پیشرفت‌های مختلف در صنایع عراق و حجم عظیم بازسازی و پولی که در حال مصرف است، بیان می‌کند که “سفره خیلی بزرگی پهن شده” و می‌توان از این فرصت برای تجارت و داد و ستد استفاده کرد. او تأکید می‌کند که شهر بغداد به سرعت در حال رشد است و جای تاجران و سرمایه‌گذاران ایرانی در آن خالی است.

بازار مسکن و ساختمان در عراق: گنجینه‌ای نهفته

گفتگو به سرعت به صنعت ساختمان، که حوزه تخصصی آقا رضا است، معطوف می‌شود. ما از پروژه‌های بزرگ ساختمانی در بغداد بازدید می‌کنیم، از جمله محوطه مول منصوره و مجتمع‌های مسکونی مانند “الواد” که با ایده‌های نوآورانه در جذب مشتریان موفق عمل کرده است.

آقا رضا با ارائه آماری تکان‌دهنده، نیاز عراق به 2 میلیون واحد مسکونی در 5 تا 10 سال آینده را مطرح می‌کند. او اشاره می‌کند که تنها 46 پروژه انبوه‌سازی فعال در بغداد، که شامل 1500 تا 6000 واحد مسکونی هستند، در حال اجراست و این پروژه‌ها “مستمراً زیاد خواهد شد”. این آمار نشان‌دهنده حجم عظیمی از نیاز به تأمین مصالح و نیروی اجرایی است که یک فرصت بزرگ برای ایران به شمار می‌رود.

شرکت “تک ایستا” به عنوان تنها شرکت ایرانی معرفی می‌شود که با سرمایه‌گذاری مستقیم و اخذ مجوز، در حال ساخت و ساز در مجتمع “زیتون” در خیابان زیتون، منطقه ابوقریب است. این شرکت حتی در دوران داعش نیز با سختی فراوان به فعالیت خود ادامه داده است.

مدل‌های ساخت و ساز در عراق متنوع است:

• سرمایه‌گذاری (Investment):
  حدود 70 تا 80 درصد انبوه‌سازی‌ها از این طریق انجام می‌شود. زمین عمدتاً رایگان واگذار می‌شود (با هزینه‌های غیررسمی). تأمین مالی پروژه‌ها پس از 15-20 درصد پیشرفت فیزیکی، از طریق پیش‌فروش واحدها و کمک وام‌های بانکی به خریداران (تا 70 درصد ارزش ملک و سقف 100 میلیون دینار) صورت می‌گیرد.
  این روش سودآوری بسیار بالایی دارد؛ بهای تمام‌شده ساخت حدود 350 تا 600 دلار در هر متر مربع است، در حالی که قیمت فروش در بغداد از 800 تا 2000 دلار در هر متر مربع متغیر است.

• پروژه‌های دولتی: تعدادشان محدود است و معمولاً برای حمایت از اقشار ضعیف‌تر جامعه در نظر گرفته شده‌اند.

• پروژه‌های سازمان ملل: برای حمایت از آسیب‌دیدگان دوران داعش و جنگ‌ها انجام می‌شوند.

• ساخت و سازهای شخصی (لوکس): افراد مرفه در بغداد به دنبال ویلاها و ساختمان‌های خاص با طراحی‌های مجلل هستند که یک “نیش مارکت” رو به رشد است.
  در این نوع ساخت و ساز، زمین گران است و معمولاً مجوز ساخت بیش از 5 طبقه در بغداد داده نمی‌شود.

چالش‌ها و روش‌های نقل و انتقال مالی

یکی از شیرین‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین بخش‌های تجارت با عراق، مسائل مالی و نحوه دریافت پول است. نظام بانکی عراق پیشرفته نیست و علی‌رغم وجود بیش از 60 بانک (عراقی و بین‌المللی)، عمده عملیات بانکی شامل حواله دلار است و ابزارهای پیشرفته مانند ال‌سی (اعتبار اسنادی) یا ضمانت‌نامه بانکی کمتر رایج هستند.

نفوذ بانکداری الکترونیکی در بین مردم عراق بسیار پایین است و عمده مراودات به صورت نقدی انجام می‌شود. تاریخچه جنگ کویت و کاهش ارزش پول ملی نیز به بی‌اعتمادی مردم به بانک‌ها دامن زده است.

با این حال، این روند در حال تغییر است؛ دستگاه‌های پوز در حال افزایش‌اند و برخی بانک‌ها با مسترکارت و ویزاکارت همکاری می‌کنند. اما تحریم‌های بانکی ایران و محدودیت‌های بین‌المللی، استفاده از ابزارهای بانکی را برای تجار ایرانی ناممکن کرده است.

روش اصلی نقل و انتقال مالی بین ایران و عراق از طریق نظام صرافی‌ها است. این روش برای بخش خصوصی غالباً بدون مشکل است و آمار 7 تا 9 میلیارد دلار صادرات کالایی سالانه ایران به عراق (که عمدتاً توسط بخش خصوصی انجام می‌شود) مؤید این امر است.
مشکل بلوکه شدن پول‌ها اغلب مربوط به بخش دولتی (مانند صادرات گاز و برق) است و نه بخش خصوصی.

برای حضور در پروژه‌های دولتی عراق، شرکت‌های ایرانی نمی‌توانند به طور مستقیم عمل کنند؛ به دلیل محدودیت‌های بانکی، باید با شرکت‌های عراقی به صورت جوینت ونچر (JV) یا به عنوان پیمانکار دست دوم همکاری کنند. آقا رضا و تیمش نیز با همین روش، با یک شرکت عراقی جوینت شده‌اند.

راهکارهای مقابله با مشکلات با تجار عراقی

تجارب نشان می‌دهد که مشکل اصلی با طرف عراقی، “نپرداختن عمدی پول” نیست، بلکه معمولاً در “تحویل و تفسیر دو طرف از یک موضوع واحد” پیش می‌آید. برای پیشگیری از این مشکلات، چند راهکار کلیدی پیشنهاد می‌شود:

• مکتوب کردن قراردادها: حتی یک برگه کاغذ ساده یا صورت‌جلسه نیز می‌تواند مفید باشد تا شرایط تحویل کار، پرداخت پول و سایر توافقات ثبت شود.
• داشتن شریک عراقی: حضور یک شریک محلی، به خصوص در ابتدای کار، بسیار کمک‌کننده است، زیرا او با مناسبات فرهنگی، اجتماعی و حتی نظام عشیره‌ای عراق آشناست. در صورت بروز مشکل، گاهی اوقات “شیخ عشیره” یا ریش‌سفیدان می‌توانند بهتر از دادگاه‌ها مشکل را حل کنند.
• اخذ تضمین‌ها: دریافت رسید کالا یا تضامین مالی (مانند “کمپیاله” که معادل سفته است) توصیه می‌شود. در قراردادهای جدی‌تر، ثبت توافق در “کاتب العدل” (دفترخانه) اهمیت دارد.

پیشگیری بهتر از درمان است. تأکید می‌شود که مدل‌های تجاری تغییر کرده‌اند. عراقی‌ها اکنون گزینه‌های زیادی دارند و رقبای ایران (مانند اردنی‌ها، ترک‌ها، چینی‌ها و هندی‌ها) شرایط پرداخت منعطف‌تری (مثلاً پرداخت در محل پروژه یا تسویه ماهانه) را ارائه می‌دهند.

چالش‌ها و نگاه رقابتی برای تجار ایرانی

آقا رضا با انتقاد از مدل ذهنی غالب در بین تجار ایرانی در صنعت ساختمان، بیان می‌کند که بسیاری از شرکت‌های ایرانی همچنان انتظار دارند که طرف عراقی پول نقد را “دم کارخانه” پرداخت کرده و کالا را تحویل بگیرد.
او معتقد است که این “صادرات نیست” بلکه “تجارت سنتی” است و رقبای خارجی (چینی‌ها، ترک‌ها، مصری‌ها، اردنی‌ها) با رویکردی متفاوت عمل می‌کنند:

“آنها همیشه از سمت مارکت به سمت تولید و بازرگانی می‌آیند، اما مجموعه‌های ما عمدتاً برعکس عمل می‌کنند.”.

“برند ایران” در سال‌های اخیر در عراق آسیب دیده است. در بازارهای جدی مانند بغداد، اگر کالای ترک و ایرانی با کیفیت یکسان موجود باشد، مشتری عراقی حتی با قیمت گران‌تر، ترجیح می‌دهد کالای ترک را بخرد.

دلایل این امر پیچیده است و شامل عوامل زیر می‌شود:

• سیاست و عملکرد حاکمیتی: موضوعات سیاسی و تبلیغات منفی علیه ایران.
• عملکرد تجار ایرانی: این ذهنیت در عراق جا افتاده که کیفیت کالای ایرانی در دفعات اولیه خوب است، اما پس از آن افت می‌کند.
• شرایط رقبا: رقبا شرایط بهتری را ارائه می‌دهند، از جمله ثبات قیمت.
• نوسانات نرخ ارز در ایران: فاکتورهای ایرانی اغلب اعتبار 24 ساعته دارند، در حالی که فرآیند تأیید سفارش در عراق ممکن است چند روز طول بکشد و قیمت تغییر کند.
• نرخ دوگانه ارز در عراق: نرخ دولتی (1320 دینار برای هر دلار) و نرخ بازار آزاد (1450-1460 دینار). شرکت‌های عراقی می‌توانند برای واردات کالا از رقبا (مانند ترکیه) دلار دولتی دریافت کنند، اما برای کالای ایرانی این امکان وجود ندارد، که به طور پیش‌فرض 8-10 درصد تفاوت قیمت ایجاد می‌کند.
• عدم حمایت و خدمات پس از فروش کافی: رقبای ایران، از جمله شرکت‌های اردنی، خدمات بهتری در محل پروژه و حمل و نقل ارائه می‌دهند.

آقا رضا تأکید می‌کند که مجموعه‌های تولیدی ایرانی باید نگرش خود را تغییر دهند و یا خودشان در عراق حضور یابند، یا با شرکت‌های مستقر در آنجا همکاری کنند، یا چندین کارخانه جمع شده و یک شرکت مدیریت صادرات تأسیس کنند تا دفتری در عراق داشته باشند و کالاها را دپو کنند.

معماری بومی و فرهنگ زندگی در عراق

در بخش بازدید از پروژه‌های ساختمانی، به معماری عربی/عراقی در خانه‌ها اشاره می‌شود. ویژگی‌های این معماری عبارتند از:

• دو ورودی به آشپزخانه: یکی برای صاحبخانه (برای بردن خریدها بدون دید مهمان) و دیگری از پذیرایی.
• اهمیت پذیرایی: برای مهمان‌ها بسیار مهم است و اغلب دارای سرویس بهداشتی مجزا است که ربطی به سرویس داخل خانه ندارد.
• خواب مهمان جداگانه: در صورت ماندگاری مهمان.
• اتاق‌های خواب خانواده در بالا: معمولاً شامل یک اتاق مستر و گاهی یک سالن کوچک یا TV روم.
• حفظ حریم خصوصی: ورودی‌ها و فضاسازی‌ها به گونه‌ای است که حریم خصوصی ساکنین رعایت شود.

نکات جالبی نیز درباره تجهیز خانه‌ها مطرح می‌شود: معمولاً خانه‌ها بدون کابینت و اسپلیت تحویل داده می‌شوند و اینها جزو اکسسوری‌هایی هستند که مشتری خود تهیه می‌کند، اگرچه در پروژه‌های VIP ممکن است تجهیز شوند.

لجستیک و گمرک: تسهیل‌گری در واردات

حمل و نقل کالا به عراق عمدتاً به سه روش هوایی، دریایی و زمینی انجام می‌شود.

• هوایی: برای خرده‌بار یا کالاهایی که عجله‌ای هستند.
• دریایی: از طریق بصره (بنادر خور، زبیر و ام‌القصر)، عمدتاً برای کالاهایی از چین و هند یا در مقیاس محدود از بندر امام و بندرعباس.
• زمینی: عمده حمل کالا از طریق زمینی است. ایران با 1452 کیلومتر، طولانی‌ترین مرز مشترک با عراق را دارد و 50 تا 60 درصد جمعیت عراق در نزدیکی این مرزها ساکن هستند.

برای پیچیدگی‌های اظهار، صادرات و ترخیص کالا، “ترخیص‌کاران” نقش حیاتی دارند. آن‌ها با شرایط مرزی، قوانین متغیر (قوانین خلق‌الساعه)، و ظرافت‌های مربوط به قیمت تمام‌شده و مزیت مرزهای مختلف آشنا هستند. ترخیص‌کار، “بازوی عملیاتی و اجرایی شما در حوزه کالایی و امین شماست” و استفاده از شبکه آن‌ها توصیه می‌شود.

ثبت شرکت و برند در عراق

برای تجارتی جدی در عراق، حضور رسمی و ثبت شرکت ضروری است. سه روش اصلی برای رسمیت بخشیدن به تجارت در عراق وجود دارد:

1. ثبت شرکت جدید: از چهار سال پیش، الزام بر این است که حداقل 51 درصد سهام شرکت متعلق به یک شخص با شناسنامه عراقی باشد. اشخاص خارجی حداکثر 49 درصد سهام را می‌توانند داشته باشند. این شرکت‌ها در ابتدا “صفر کیلومتر” بوده و باید به تدریج گرید و رزومه کسب کنند.
2. ثبت شعبه (فرع): اگر شرکت شما در ایران یا ترکیه رزومه و گرید معتبری دارد و می‌خواهید در پروژه‌های دولتی حضور یابید، می‌توانید یک شعبه در عراق ثبت کنید که نیاز به یک “مدیر مفوض” یا مدیر عامل عراقی دارد.
3. ثبت برند: از آنجا که عراق عضو کنوانسیون مادرید نیست، ثبت برند بین‌المللی در آنجا فاقد اعتبار است و باید برند را به صورت جداگانه در عراق ثبت کرد. این کار برای جلوگیری از کپی‌برداری (که بسیار رایج است) حیاتی است.

هزینه‌ها و زمان ثبت شرکت به عواملی مانند تعداد سهام‌داران، سرمایه ثبتی، و موضوعات فعالیت شرکت بستگی دارد و معمولاً از 3000 تا 4000 دلار شروع می‌شود. زمان‌بندی نیز متفاوت است؛
برای شرکت با سهام‌دار عراقی حدود 1.5 تا 2 ماه و برای شرکت با سهام‌دار خارجی به دلیل استعلام‌های امنیتی، 3 تا 4 ماه یا بیشتر زمان می‌برد. استفاده از وکیل عراقی برای آشنایی با قوانین و ظرافت‌ها توصیه می‌شود.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری و صادرات در سایر بخش‌ها

گفتگو تنها به صنعت ساختمان محدود نمی‌شود و به فرصت‌های مختلف در سایر حوزه‌ها نیز می‌پردازد:

• خدمات شهری: پروژه‌های خدمات شهری (آسفالت، لوله‌کشی و غیره) عمدتاً در اختیار شهرداری‌ها و استانداری‌ها هستند و ورود به آن‌ها نیازمند شریک یا پارتنر عراقی است.
• گردشگری سلامت: ایران ظرفیت بالایی در این حوزه دارد، اما رقابت شدید است و “خرابکاری” توسط برخی افراد سودجو، تصویر نامناسبی ایجاد کرده است. ایجاد پایگاهی در عراق برای معاینات اولیه و پرونده‌سازی شفاف با شرح خدمات مشخص، بهترین راهکار است. درمان‌های باروری، سرطان، جراحی‌های خاص و عمل‌های زیبایی بسیار مورد توجه هستند. استان‌های مرزی ایران نیز می‌توانند با مراکز زیبایی و تبلیغات هدفمند، از این ظرفیت بهره‌برداری کنند.
• گردشگری آموزش: دانشگاه‌های ایران ظرفیت پذیرش دانشجوی عراقی دارند. همچنین، کورس‌های تخصصی و مراکز فنی‌حرفه‌ای می‌توانند فرصت خوبی باشند. استان‌های مرزی با زبان مشترک (کردی یا عربی) می‌توانند تفاهم‌نامه‌های مشترک ایجاد کرده و اعزام استاد یا پذیرش دانشجو داشته باشند.
• استارت‌آپ‌ها: اکوسیستم استارت‌آپ عراق در حال رشد است، اما با ایران فاصله زیادی دارد. به دلیل عدم تحریم و محدودیت در پرداخت‌های بین‌المللی، می‌توانند موفق باشند. سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های عراقی یا ارائه خدمات برنامه‌نویسی به آن‌ها فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند. در آینده، هوشمندسازی سازه‌ها و ساختمان‌ها (IoT) نیز می‌تواند جذابیت زیادی داشته باشد.
• کشاورزی، آبزی‌پروری و دامپروری: عراق با منطقه بین‌النهرین دارای خاک و آب خوب است. باغات مرکبات در دیالی و کشت گندم در استان‌های اطراف بغداد مشهود است. روش‌های سنتی کشاورزی و دامپروری با بهره‌وری پایین رایج است. فرصت سرمایه‌گذاری در زمین، استفاده از روش‌های نوین کاشت و پرورش دام برای افزایش بهره‌وری، و تأمین نیاز داخلی عراق بسیار زیاد است. عراق می‌تواند به “هاب” صادرات محصولات تولیدی به کشورهای همسایه مانند اردن و سوریه تبدیل شود.
• بهداشت و درمان (خدمات): احداث بیمارستان‌ها و مراکز درمانی (به عنوان سرمایه‌گذاری)، تأمین تجهیزات پزشکی و محصولات مصرفی (که ایران در آن مزیت رقابتی دارد) فرصت‌های جذابی هستند. همچنین، مراکز درمانی در عراق به دنبال شریک برای تأمین کادر درمان یا تجهیزات و بهره‌برداری هستند.

قدم به قدم: چگونه تجارت با عراق را آغاز کنیم؟

آقا رضا با نگاهی کاربردی و از منظر یک فرد جوان که می‌خواهد وارد این بازار شود، مراحل را توضیح می‌دهد:

1. جمع‌آوری اطلاعات و مطالعه: اولین قدم شنیدن پادکست‌ها، شرکت در باشگاه‌های تجارت با عراق و مطالعه در مورد بازار عراق است. کسب اطلاعات اولیه در مورد کالاها، ممنوعیت‌ها، قیمت‌ها و مدل‌های لجستیک از زبان افراد باتجربه بسیار مهم است.
2. بازدید از بازار (زیارت و سیاحت): صرف 3 تا 10 روز برای دیدن بازار، پروژه‌ها، و گفتگو با افراد باتجربه. این “مارکت‌گردی” یا “بازارگردی” گام حیاتی برای درک واقعیت‌های بازار است.
3. حضور در نمایشگاه‌ها: شرکت در نمایشگاه‌های تخصصی در عراق، غرفه‌گیری و معرفی خود و محصولات.
4. ایجاد نمایندگی و فروش: پس از شناخت و ایجاد ارتباط با تجار عراقی، می‌توان به فکر اعطای نمایندگی یا فروش مستقیم بود. “دنبال این نباشیم که یک ابوحسن یا ابو حیدری از آسمان بیفتد و ما را معرفی کند.”.
5. انتقال کالا و دپو در عراق: در مراحل جدی‌تر، انتقال کالا به عراق و دپو کردن آن برای بهره‌برداری از تفاوت قیمت فروش درب کارخانه و عمده‌فروشی در بازار عراق.
6. ثبت شرکت: در مراحل بسیار جدی، ثبت شرکت در عراق برای فعالیت رسمی و بلندمدت.
7. سرمایه‌گذاری: نقطه اوج حضور در بازار عراق، ورود به حوزه‌های سرمایه‌گذاری است.

نگرش کارآفرینی و فلسفه زندگی در تجارت

آقا رضا در پایان صحبت‌ها، به جنبه‌های شخصی و فلسفی کارآفرینی اشاره می‌کند. او با اشاره به دوری از خانواده (دو پسر و همسر) و سختی‌های ناشی از آن، بیان می‌کند که “به دست آوردن یک چیز، از دست دادن‌هایی دارد” و هیچ چیز رایگانی در دنیا وجود ندارد. او این تلاش‌ها را برای آینده بهتر خانواده و یک کامیونیتی بزرگ‌تر می‌داند.

کارآفرینی از بیرون پرستیژ دارد، اما در دل خود چالش‌برانگیز، پرریسک و در عین حال بسیار لذت‌بخش است. نوسانات کاری و مالی، چالش‌های تأمین نیرو و مصالح، و حل صورت‌مسائل جدید در یک محیط ناآشنا مانند عراق، استرس‌های زیادی را به همراه دارد. اما “لذت حل مسئله” و رسیدن به نتایج، سختی‌ها را جبران می‌کند و “ارزشش را دارد”.

او با بیان اینکه “عدم قطعیت، تنها چیز قطعی در دنیاست”، آینده را نامشخص می‌داند، اما تأکید می‌کند که بازار عراق را رها نخواهد کرد و “بذرهایی که کاشته‌ایم تازه دارد میوه می‌دهد”.

نگرش او و تیمش این است که “بازی را بزرگ کنیم”. ورود رقبای دیگر به معنای کوچک شدن سفره نیست، بلکه به معنای ایجاد “بورس” یا “اکوسیستم” است که در نهایت به نفع همه فعالان بازار خواهد بود. او آرزو می‌کند که هموطنان ایرانی بیشتر در این بازار حضور یابند و سهم بازار ایران افزایش یابد.