در یک سفر کاری به شهر بغداد برای کشف فرصت های صادراتی به عراق و شناخت بازارهای سنتی و مدرن پایتخت عراق، به شهر بغداد سفر کرده از نزدیک شاهد فرهنگ تجاری مردم عراق، اهمیت حضور در بازار هدف و یادگیری زبان عربی برای معاملات، روش های پرداخت پول و ارز و معاملات تجاری/صادراتی رو رصد کردم و نهایتا در گفتگو با تجار و بازرگانان ایرانی و عراقی اطلاعات ارزشمندی بدست آوردم که البته در یک گفتگوی طولانی با آقای رضا مونسان همه این اطلاعات را از نگاه ایشان ثبت و ضبط کردم تا همه کسانی که علاقمند تجارت و صادرات به این کشور هستند، از این گفتگو نهایتا استفاده رو ببرند.
آقای رضا مونسان در بخش انبوه سازی شهر بغداد پروژه های چند صد واحدی را در دست اجرا دارند و به همین دلیل ما در بازدیدهای خودمان از شهر بغداد، فرصت های تجاری و کاری در صنعت ساختمان، مصالح ساختمانی و تکنولوژی های ساخت پروژه های مسکونی اقتصادی، حجم کلی این صنعت و بازار در عراق و همچنین صادرات مصالح و مترال ساختمانی ایرانی به بازار ساختمان عراق و… را بررسی کردیم و اطلاعات بسیار ارزشمندی توسط ایشان به علاقمندان ارائه شد.
این گفتگوی طولانی حدود 5 ساعت و شامل فیلمهایی از سطح شهر بغداد و پروژه های ساختمانی و بازارهای این شهر می باشد که در 2 قسمت منتشر میشود (قسمت 24 و 25)
در این صفجه شما قسمت 24 را می بینید. برای دیدن بخش دوم (قسمت25) کلیک کنید
این برنامه به همراه فیلمهای کوتاهی از شهر بغداد و پروژه های ساختمانی و مرور آداب و فرهنگ تجاری مردم عراق و رستوران ها و غذاهای عراقی همراه بوده است که پیشنهاد میکنم ویدیو کامل آن را در یوتیوب مشاهده کنید. (حیفه این همه ویدیو خوب از خود عراق رو نبینید)
تماشای ویدیو کامل گفتگو در یوتیوب
روی دکمه زیر کلیک کنید و این گفتگو را بببیند. همچنین میتوانید کانال یوتیوب منو دنبال کنید تا از بقیه گفتگوها مطلع بشید:
در ادامه می توانید ویدیوی کامل قسمت 24 (بخش اول این گفتگو) را مشاهده کنید. برای دیدن این برنامه از داخل ایران لازمه که قندشکن خودتون رو روشن کنید:
زمان بندی ویدیو بالا رو در ادامه براتون آوردم که بدونید در هر بخش در مورد چه چیزهایی داریم صحبت میکنیم:
- 00:01 – تیزر کوتاه برنامه
- 01:13 – شروع برنامه و معرفی مهمان
- 03:40 – نگاهی تازه به شهر بغداد و رشد پرسرعت شهر
- 06:06 – چطوری صادرات و تجارت را شروع کردم؟
- 09:48 – بازدید از میدان التحریر شهر بغداد
- 15:53 – روش اجرای پروژه های ساختمانی اقتصادی (اکونومی) در عراق
- 23:19 – پیدا کردن شریک عراقی برای تجارت
- 29:49 – ورود به اتاق بازرگانی ایران و عراق
- 31:35 – بازدید از مرکز شهر بغداد – اطراف رود دجله
- 34:53 – داستان نوشتن کتاب اقتصاد عراق
- 40:31 رفتن به منطقه العامریه و ابوغریب
- 41:48 – دوران کرونا و سختی های کار
- 45:20 – دلیل حضور پررنگ نیروهای نظامی مسلح در خیابانهای بغداد
- 46:46 – درباره اتاق بازرگانی ایران و عراق
- 50:29 – قصه راه اندازی باشگاه تجارت با عراق
- 56:39 – لزوم آشنایی با چهره جدید عراق و شناخت فرهنگ مردم
- 01:04:59 – شروع پروژه های انبوه سازی
- 01:09:42 – پتانسیل های کشور عراق (جمعیت، فرصتهای تجاری و اقتصادی)
- 01:17:33 – معرفی پیش غذا و سالادهای عراقی
- 01:19:31 – برنامه های توسعه اقتصادی عراق
- 01:28:08 – معرفی چند مدل غذایی عراقی
- 01:29:24 – تحولات سیاسی عراق و فرصتهای تجاری آن
- 01:38:03 – تنوع خودرو و ماشین های برند جهانی در عراق
- 01:40:58 – رقابت صادراتی – نیازمندیهای وارداتی آن
- 01:43:58 – دلیل و اهمیت حضور فیزیکی و میدانی در بازار عراق و پرهیز از دورکاری
- 01:49:28 – بازدید از شهر در حال ساخت بدوور
- 02:01:12 – فرهنگ مردم عراق – فرهنگ تجاری و آداب تعامل
- 02:05:27 – اهمیت یادگیری زبان عربی برای تجارت با عراقی ها
- 02:19:01 – آداب مذاکره با عراقی ها
- 02:25:58 – درباره تقسیم بندی استانهای عراق (به همراه اقلیم کردستان) و مذهب و قوانین
شنیدن فایل صوتی این قسمت همینجا
من همه فایل های صوتی پادکست و برنامه های ضبط شده را در کانال کست باکس منتشر میکنم و پیشنهاد میکنم همونجا و داخل برنامه پادکست اکنون رو دنبال کنید که قسمت های جدید هم براتون اطلاع رسانی بشه.
اینجا هم میتونید فایل صوتی قسمت 24 رو بشنوید:
پادکست اکنون در اپلیکیشنهای پادگیر و دنبال کردن ما در شبکه‌های اجتماعی:
اسپانسر این برنامه: سایت آهنگر
سامانه فروش آنلاین، داد و ستد و صادرات فولاد و آهن
درباره مهمان برنامه: رضا مونسان
- رئیس سابق کمیسیون فنی و مهندسی اتاق مشترک ایران عراق
- رئیس هیئت مدیره شرکت ساختمانی مبنی العامل در عراق
- نویسنده کتاب اقتصاد عراق
آدرس صفحه اینستاگرام رضا مونسان
https://www.instagram.com/Reza_Moonesan
منابع معرفی شده داخل پادکست:
در این قسمت هم منابعی که داخل این گفتگو در موردشان صحبت کردیم رو مینویسم
لینک گروه تلگرامی باشگاه تجارت با عراق
لینک عضویت در این گروه: https://t.me/iraqtradeclub
کتاب و مستند معرفی شده در این قسمت:
یک) کتاب اقتصاد عراق نویسنده رضا مونسان
دو) مستند بی‌بی‌سی به نام: روزی روزگاری در عراق – Once Upon a Time in Iraq
لینک دیدن این مستند 5 قسمتی در آپارات
حمایت از پادکست اکنون
قصد دارم پادکست اکنون را فراتر از یک رسانه‌ی گفتگومحور تبدیل کنم و اهداف و آرزوهایی برای آن دارم (مثلا چاپ کتابی از تجریبات مهمانان برنامه و…) که در این راه نیازمند همراهی و کمک‌های شما عزیزان هستم. برای آشنایی با اهداف من و انواع روش‌های کمک به آن، روی دکمه زیر کلیک کنید:
این گفتگو هفته اول مهرماه 1402 منتشر شد (بخش دوم این گفتگو یعنی قسمت 25 هفته بعد منتشر میشود)
با مهر
سجاد سلیمانی
پادکست اکنون – کلیه اپیزودها
برای دیدن یا شنیدن کلیه قسمت‌های منتشر شده روی دکمه‌ی زیر کلیک کنید تا به صفحه‌ی اصلی پادکست برسید:
لیست اپیزودهای فصل اول:
آنچه در این پست مشاهده کردید؛ از فصل اول بود. در ادامه میتوانید لینک کلیه‌ی قسمت‌های منتشر شده در فصل اول را مشاهده کنید. روی هر کدام کلیک کنید به فیلم و فایل صوتی آن دسترسی خواهید داشت:
- فصل1 قسمت صفر: دلایل راه اندازی پادکست اکنون از زبان سجاد سلیمانی
- قسمت1: علی سریزدی – موسس و مدیرعامل دانزی و سایت دکتردکتر
- قسمت2: امیر تقوی – کارآفرین سریالی
- قسمت3: دکتر مصطفی مرشدی- برای تحول دیجیتال نیازمند تغییرات جدی هستیم
- قسمت4: مجید کثیری موسس سایت اخباررسمی و متخصص روابط عمومی
- قسمت 5 – زندگینامه دکتر محمدمهدی روحانی – مدیرعامل سرای ابریشم کارآفرین صنعت فرش
- قسمت6 – مهرداد مظاهری – مدیرعامل شرکت نرم افزاری رستک
- قسمت 7- سایروس صفاری – بازرگان ایرانی مقیم آمریکا
- قسمت8- سعید حیدریان / مدیر کاروانسرای شاه عباسی در کویر مرنجاب
- قسمت9 – گفتگو با پیمان اکبرنیا درباره علم و شبه علم + تفکر سیستمی + سیستم های پیچیده
- قسمت10- زندگینامه آرمان ولیان – آموزش اتیکت و آداب معاشرت
- قسمت 11 – گفتگوی ویژه با محمدرضا شعبانعلی – سایت متمم
- قسمت12- زندگینامه سمیه حسن زاده – برندسازی املاک و برند استراتژیست
- قسمت13 – دکتر علی شجاع – هم‌بنیان‌گذار آهن آنلاین (متخصص باشیم یا جنرالیست؟)
- قسمت14 پادکست اکنون حذف شد
- قسمت15- جواهرسازی لوکس پوریا شکرپور (با ظاهری متفاوت)!
- قسمت16 – از غواصی صنعتی تا صادرات سنگ و کشتی سازی – جاوی پژمان
- قسمت17- اشکان بهرامی – صادرکننده فولاد و موسس پادکست صادراتی
- قسمت18- اهمیت یادگیری زبان در صادرات – از کدوم کشورها شروع کنیم؟ چطوری صادرکننده فولاد شدم؟ اشکان بهرامی (بخش دوم)
- راهنمای راه اندازی مارکت پلیس ها (marketplace) – مجتبی ذوالفقاری – قسمت 19 پادکست اکنون
- برند brand چیست؟ چگونه یک برند موفق بسازیم؟ پرسونال برند چیه؟ رضا مهدوی استراتژیست برندسازی – قسمت ۲۰ پادکست اکنون
- از فوتبال تا بلاکچین – هومن متولی (کارآفرین سریالی حوزه فناوری) – قسمت 21 پادکست اکنون
- لاکپشت موفقیت – زندگینامه خانم آیبولک پقه (فروشگاه لباس آی بولک) – قسمت 22 پادکست اکنون
- چاقو، چکش، لباس – زندگینامه شهاب چراغی (جهانگرد، گردشگر و تورلیدر آفریقا) – قسمت 23 پادکست اکنون
- از تهران تا بغداد (1) صادرات به عراق – رضا مونسان – قسمت 24 پادکست اکنون
- از تهران تا بغداد (2) صادرات به عراق – رضا مونسان – قسمت 25 پادکست اکنون
- زندگینامه مجید کیانپور + ورود به بازارهای بین المللی – قسمت26 پادکست اکنون
- صنعت مشاوره مدیریت و سهام داری خصوصی (پرایوت اکویتی Private Equity) – مجید کیانپور قسمت27
- تفاوت رهبری و مدیریت در سازمان ها – رهبر سازمان کیست؟ / دکتر شیخ ابومسعودی (بخش اول) اپیزود28
- ویژگی رهبران موفق سازمانی چیست؟ دکترشیخ ابومسعودی (بخش دوم) اپیزود29 پادکست اکنون
- رضا غیابی استراتژیست کسب وکار – برگزارکننده تداکس تهران – اپیزود 30 پادکست اکنون
- محمد دبیری – گروه ساختمانی آفتاب (شیراز) و فیبون – اپیزود 31 پادکست اکنون
- سمانه قائدی – بلاگر تخصصی هتل و دیجیتال نومد – قسمت 32 پادکست اکنون
- علی بهرام پور – کانی راش (پوشاک آقایان) بخش اول | قسمت 33 پادکست اکنون
- علی بهرام پور – کانی راش (پوشاک آقایان) بخش دوم | قسمت 34 پادکست اکنون
- پادکست با هوش مصنوعی (چت جی پی تی Chat GPT) قسمت35 پادکست اکنون
چکیده و خلاصه پادکست شماره 24 از تهران تا بغداد (1)
سلام به شما همراهان پادکست اکنون! من سجاد سلیمانی هستم، اینجا بغداد، پایتخت عراق، و شما در حال شنیدن یا دیدن قسمت جدید پادکست اکنون هستید.
امروز افتخار داریم که مهمان رضا مونسان عزیز باشیم، رئیس هیئت مدیره شرکت پیمانکاری و بازرگانی «مبنی العامل» در عراق، رئیس سابق کمیسیون فنی-مهندسی ایران و عراق، نویسنده کتاب «اقتصاد عراق» و بنیان‌گذار «باشگاه تجارت با عراق».
هدف ما در این سفر، کشف بازار عراق و ارائه اطلاعات تجاری به شما تجار عزیز است. من واقعاً خوشحالم که در خدمت رضا آقا هستم، کسی که از قدیمی‌های ایرانی ساکن در عراق است و پروژه‌های پیمانکاری بسیار موفقی را در بغداد با تیم‌های عراقی-ایرانی خود به انجام رسانده است.
بغداد، شهری متفاوت از تصورات ما
قبل از هر چیز، اجازه بدهید تا از تجربه شخصی خودم بگویم. من وقتی برای اولین بار وارد بغداد شدم، ذهنیتی کاملاً متفاوت داشتم. فکر می‌کردم که هنوز با شهری جنگ‌زده و درگیر با دوران داعش مواجه هستم.
هوا بسیار گرم بود، در تیرماه، ما دمای ۴۶ درجه را تجربه کردیم و رضا آقا می‌گفتند که در مردادماه دما تا ۵۰-۵۵ درجه هم می‌رسد. اما چیزی که واقعاً من را شگفت‌زده کرد، سرعت رشد و توسعه شهر بغداد بود.
این شهر اصلاً شبیه آن چیزی نیست که در ذهن کسانی است که به بغداد سفر نکرده‌اند. ما امروز و دیروز تمام بغداد را گشتیم و از نقاط مختلف آن فیلم و توضیحات گرفتیم. این قسمت از پادکست ما، مستندی از «تهران تا بغداد» است که بیشتر برای تجار تهیه شده تا اطلاعات تجاری زیادی داشته باشند.
من با بنیامین، دوستم، که ۱۰ سال است در عراق فعالیت می‌کند و عربی را خوب صحبت می‌کند، به اینجا آمدیم. پیش از سفر، با خود فکر می‌کردم که باید کتانی و شلوار کویرنوردی بپوشم تا آماده راه رفتن در خرابه‌ها باشم.
اما وقتی به هتل المنصور، یک هتل بسیار جالب در بغداد، رفتیم و در طبقه هفتم آن استخری مختلط دیدم، تصوّرم کاملاً تغییر کرد. در خیابان‌ها و مراکز خرید، با سبک زندگی مدرن، رفاه، و آپارتمان‌سازی‌های جدید مواجه شدم.
این شهر با سرعت عجیبی در حال پیشرفت است و نبض زندگی در آن کاملاً حس میشود. دیگر خبری از تصور قبلی “شتر، چای عربی، مخروبه و فقر مطلق” نیست. این یک بغداد جدید است و اگر قصد تجارت دارید، باید سریع باشید تا جا نمانید.
آغاز سفر رضا مونسان به بازار عراق
رضا آقا داستان ورودشان به عراق را این‌گونه آغاز می‌کنند: حدود ۱۰ سال پیش. ورودشان به بازار عراق، مثل بسیاری از موضوعات جدی زندگی، اتفاقی شکل گرفت. ایشان از اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ شمسی، در جلسات مربوط به آینده اقتصاد ایران و جهان شرکت می‌کردند. در آن جلسات همیشه بر روند رو به افزایش نرخ ارز و لزوم کسب درآمد ارزی یا ورود به بازارهای خارجی تأکید می‌شد. این ذهنیت در رضا آقا وجود داشت و او همیشه مترصّد فرصتی برای ورود به این بازارها بود.
حدود ۱۰ سال پیش، این فرصت طی یک سفر زیارتی به کربلا و نجف، همراه با برادرشان علی آقا (که حدود ۱۵ سال است با هم کار می‌کنند)، پیش آمد. در آن زمان، هنوز داعش وجود داشت. آن‌ها در تهران کسب‌وکاری در حوزه صنایع دستی داشتند و سه فروشگاه در تهران با تجربه فروش اینترنتی، سازمانی و عمده‌فروشی داشتند، حتی وارد تولید هم شده بودند. اما آن بیزینس “اسکیل” (قابل توسعه و بزرگ شدن) نبود.
ورود به بازار عراق با صنایع دستی
جرقه اصلی در کربلا خورد، زمانی که آن‌ها در خیابان شارع قبله، کنار کنسولگری ایران، یک فروشگاه بزرگ ۵۰۰ متری شیک و زیبا را دیدند. این فروشگاه محصولات فرهنگی و هنری مرتبط با فرهنگ اربعین و عاشورا را می‌فروخت که بسیاری از آن‌ها از ایران تهیه می‌شد.
رضا آقا با روحیه‌ای که داشتند، مستقیماً با صاحبان فروشگاه که عراقی‌های مقیم ایران بودند، ارتباط برقرار کردند. این فروشگاه دریچه‌ای برای ورودشان به بازار عراق شد. آن‌ها شروع به فروش محصولات صنایع دستی ایرانی با مکتوبات مذهبی به این دوستان عراقی کردند و استقبال خوبی هم شد.
ساختن اعتماد: کلید موفقیت در عراق
رضا آقا تأکید می‌کند که اینجا در عراق، اگر می‌خواهید کار کنید، اولین چیزی که باید به آن توجه کنید، ایجاد رابطه مبتنی بر اعتماد با دوستان عراقی است.
عراقی‌ها مردم بسیار خونگرمی هستند و اگر با شما صمیمی شوند، ارتباطات شخصی و دوستانه عمیقی شکل می‌گیرد و پیشنهادات متنوعی در حوزه بیزینس به شما می‌دهند.
این اعتماد برای آن‌ها شکل گرفت و کسب‌وکارشان در ایران که در آن زمان تعریف چندانی نداشت، با باز شدن این دریچه در عراق، سرنوشت کاری و شخصی آن‌ها را تغییر داد. از سفر زیارتی به یک سفر تجاری و ماندن در عراق ختم شد.
اولین پروژه پیمانکاری در کربلا
یک سال پس از شروع کار با صنایع دستی، همان دوستان عراقی به آن‌ها پروژه ساخت یک هتل در کربلا را پیشنهاد دادند. سازه هتل اجرا شده بود (که عراقی‌ها به آن “هیکل” می‌گویند) و ادامه کار باقی مانده بود.
رضا تجربه ساخت‌وساز نداشتند، اما برادرشان علی آقا، که رشته‌اش معماری بود، در این زمینه تجربه داشت. آن‌ها تیمی قوی تشکیل دادند؛ با یک شرکت دوست در تهران شریک شدند و یکی از دوستان رضا آقا که در مدیریت پروژه تجربه داشت نیز به تیم پیوست.
رضا تأکید می‌کند که همیشه تلاش کرده‌اند کار گروهی انجام دهند و نگاهی بلندمدت (Long Term) داشته باشند. آن‌ها در این پروژه مدیریت پیمان (با ۱۵ درصد) بودند که عدد بسیار خوبی بود. اما رضا ۶ درصد از این ۱۵ درصد را به تیم عراقی دادند تا از آن‌ها حمایت کنند، زیرا با مناسبات عراق آشنا نبودند (نحوه پول گرفتن، چانه‌زنی و…). همچنین، بخشی دیگر از سهم خود را با شریک ایرانی‌شان تقسیم کردند.
این یعنی رضا اولین سود را بخشیدند تا در بازی تجارت عراق بمانند. ایشان به کتاب «بازی بی‌نهایت» آقای سایمن سینک اشاره می‌کنند که تفکر آن این است که مهم نیست در یک معامله چقدر سود می‌کنید، بلکه مهم این است که در یک بازه بلندمدت چگونه در بازی می‌مانید.
در این پروژه، در مرحله نازک‌کاری، از سیمان تولید عراق (که وارداتش ممنوع است)، آجر ساخت عراق، لوله‌های تأمین‌شده از ایران، اردن، عربستان، امارات و باکس‌های برق تولید عراق و کشورهای دیگر استفاده شد.
سرامیک‌ها عمدتاً از ترکیه، ایران و هند می‌آیند و سنگ‌ها غالباً از ایران، برزیل، هند و چین تأمین می‌شوند.
رضا اشاره می‌کنند که ایران بهترین سنگ‌ها را دارد، و حتی در پروژه‌های لوکس مانند هتل‌های پنج‌ستاره و ساختمان‌های دولتی، سنگ‌های درجه یک استفاده میشود.
از کربلا به نجف و بغداد: توسعه کسب‌وکار
پس از کربلا، پروژه دیگری در نجف به آن‌ها پیشنهاد شد. در نجف، با دوستان بسیار خوبی آشنا شدند، از جمله آقای سید علی حسینی. سید علی حسینی، که نیمی ایرانی و نیمی عراقی است، یکی از شانس‌های خوب آن‌ها در عراق بود.
داشتن یک شریک عراقی خوب، صادق، با سلامت کاری، ریشه و اصالت در عراق، و خبره در حوزه تخصصی خودش، بسیار به توسعه کسب‌وکار در عراق کمک می‌کند. سید علی خود مهندس ساختمان بود و خانواده‌اش نیز در نجف شناخته شده بودند که ارتباطات آن‌ها در بسیاری جاها کمک‌کننده بود.
رضا که رشته‌شان IT و MBA است، بیشتر در ساید استراتژی و Business Development فعال بودند. او خود را یک استراتژیست می‌داند که بر چگونگی “اسکیل” و “اکسپند” شدن کسب‌وکار تمرکز دارد و هرگز به خود اجازه ورود به بحث‌های فنی را نداده است، بلکه این مسئولیت‌ها را به برادرش علی آقا و سید علی که هر دو در این زمینه خبره هستند، واگذار کرده است.
این کار گروهی و سینرژی بین اعضا، دستاوردهای بزرگی را خلق کرده است.
فعالیت در اتاق مشترک ایران و عراق و نگارش کتاب «اقتصاد عراق»
صادرات به عراق همچنان مسئله ما بود. در سال ۹۶، رضا فرصتی پیدا کردند تا با تیم اتاق مشترک ایران و عراق و دبیر آن زمان، دکتر سید یحیی حسینی، آشنا شوند. این آشنایی افق دید آن‌ها را بسیار گسترده‌تر کرد. از سال ۹۶ تا ۹۸، ایشان به مدت سه سال رئیس کمیسیون فنی و مهندسی اتاق ایران و عراق بودند.
آن‌ها فعالیت‌های زیادی انجام دادند، از جمله برگزاری همایش‌ها، سمینارها و جلسات منظم که حتی تا ۱۲۰-۱۳۰ نفر شرکت‌کننده داشت. در آن دوره، اتاق مشترک به شدت فعال بود، هیئت‌های تجاری از ایران به عراق می‌بردند و از عراق دعوت می‌کردند.
یکی از کارهای مهمی که در آن دوره انجام شد، تدوین کتاب «اقتصاد عراق» با همکاری خانم دکتر مردانه بود. ایده این کتاب در سال ۲۰۱۸، پس از کنفرانس بازسازی عراق در بغداد (که پس از پایان داعش و در دولت آقای عبدالمهدی برگزار شد) شکل گرفت.
هدف از این کتاب، ارائه اطلاعات جامع و واقعی درباره اقتصاد عراق، فرصتهای بازسازی و سرمایه‌گذاری به تجار ایرانی بود. این کتاب در دو فصل به تحلیل اقتصاد و فضای کسب‌وکار عراق می‌پردازد، ۱۸ استان عراق را به صورت اینفوگرافیک معرفی می‌کند، و شامل شش هزار فرصت سرمایه‌گذاری در ۱۳ سرفصل مختلف، قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری، ثبت شرکت، و وب‌سایت‌های مهم عراق است.
جمع‌آوری اطلاعات برای این کتاب دشوار بود، زیرا آمار و اطلاعات در عراق معمولاً کم است، تناقض دارد، یا در مقاطع زمانی مختلف در دسترس نیست.
رضا با تأسف اشاره می‌کند که متأسفانه در ایران، هرجا کار خوبی انجام میشود، برخی تنگ‌نظران به دلیل دیده شدن افراد دیگر، عرصه را تنگ می‌کنند.
این اتفاق در اتاق نیز افتاد و تیم فعال آن دوره، از جمله رضا، از این فضا فاصله گرفت. ایشان معتقدند که بازار عراق آنقدر بزرگ است که حتی اگر تمام شرکت‌های ایرانی هم وارد شوند، باز هم برای همه جا هست و تنگ‌نظری‌ها بی‌مورد است.
دوران کرونا و تحولات پس از آن
با شیوع ویروس کرونا، فعالیت اتاق مشترک عملاً متوقف شد. پروژه‌های آن‌ها در عراق نیز مانند ایران تحت تأثیر قرار گرفت. قرنطینه سفت و سختی برقرار شد و حتی کارگران در پروژه هتل «طیبه» در نجف برای چندین ماه در محل پروژه محبوس شدند و تنها با عملیات پیچیده، غذا به آن‌ها می‌رسید.
پروژه متوقف شد، اما با تلاش تیم، بالاخره به پایان رسید. رضا اشاره می‌کنند که بر خلاف ایران و اروپا، آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در عراق، علی‌رغم عدم رعایت پروتکل‌ها، بسیار پایین بود.
برای جایگزینی فعالیت‌های اتاق، رضا آقا و تیمشان در دوره کرونا به سمت آموزش مجازی روی آوردند. آن‌ها در سال ۹۹ وبینارهایی درباره صنعت ساختمان عراق برگزار کردند. هدف این بود که آتش تجارت با عراق خاموش نشود و ایرانیان از این بازار غافل نمانند. سپس، در سال ۱۴۰۰ و با ترند شدن پلتفرم کلاب‌هاوس، آن‌ها «کلاب تجارت با عراق» را راه‌اندازی کردند (که بعدها به «باشگاه تجارت با عراق» تغییر نام داد).
همزمان، یک گروه تلگرامی نیز تأسیس کردند که اکنون بیش از ۳۰۰۰ عضو دارد. به مدت یک سال و نیم، هر هفته جلسات منظم هفتگی درباره موضوعات متنوع تجارت با عراق (ثبت شرکت، انتقال بانکی، و…) برگزار می‌کردند. این پلتفرم‌ها به فضایی برای تبادل تجربه و کمک به علاقه‌مندان برای ورود به بازار عراق تبدیل شده است.
یکی از تأکیدات همیشگی آن‌ها این است که عراق یک «مارکت میدانی» است و فعالیت از راه دور یا ریموت در آن موفق نخواهد بود.
به همین دلیل، بسیاری از جوانان از طریق این باشگاه به عراق سفر کرده و کسب‌وکار خود را آغاز کرده‌اند. آن‌ها حتی کمپینی برای معرفی کتاب و مستندهای مرتبط با عراق راه‌اندازی کرده‌اند، مانند مستند پنج‌قسمتی «روزی روزگاری عراق» (تولید بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۹).
رضا توصیه می‌کند این مستند را ببینید تا با یک نگاه واقع‌بینانه وارد بازار عراق شوید، زیرا تصویری که از عراق در ذهن بسیاری از افراد (حتی خودم) وجود دارد، جنگ و خرابی است.
شناخت فرهنگ و مردم عراق: کلید تعامل مؤثر و صادرات به عراق
برای موفقیت در عراق، شناخت فرهنگ مردم، مناسبات اجتماعی و سیاسی ضروری است.
ما در این سفر، تجربه خوردن چای شیرین عربی (پراز شکر) را داشتیم و رضا می‌گفتند که تا این چای را با عراقی‌ها نخوری و با آن‌ها گرم نگیری، به دادوستد نمی‌رسی.
این تعامل رو در رو (Face to Face) و ایجاد رفاقت و اعتماد است که به شما امکان ماندن در این بازار را می‌دهد.
ورود به بغداد: پایتخت فرصت‌ها
با کاهش محدودیت‌های کرونا، رضا آقا و تیمشان در اوایل سال ۲۰۲۲ تصمیم گرفتند به بغداد نقل مکان و در آنجا مستقر شوند. دلیل این تصمیم روشن بود: بغداد پایتخت است.
حدود ۲۰-۲۲ درصد از جمعیت ۴۳ میلیونی عراق (یعنی حدود ۹-۱۰ میلیون نفر) در استان و شهر بغداد زندگی می‌کنند. بغداد مرکز تجارت و سیاست است و نرخ‌ها و قیمت‌ها در آن بالاتر است.
ورود آن‌ها به بغداد با مذاکره و شروع یک پروژه ۲۰۰ واحدی همراه شد. تجارب قبلی و تیم کامل‌ترشان باعث شد ساختار جدیدی شکل بگیرد، دفتر بغداد را راه‌اندازی کنند و شبکه‌های ارتباطی قبلی را احیا کنند.
در یک سال اخیر، آن‌ها ۴-۵ پروژه را پیش برده‌اند: یک پروژه ۲۰۰ واحدی، یک پروژه ۱۴۶ واحدی، یک پروژه نمای سنگ و آجر در کربلا، و اخیراً وارد پروژه ۵۰۰۰ واحدی «بدور بغداد» شده‌اند که در آن یکی از پیمانکاران اصلی هستند و تعهد ساخت ۲۰ واحد را دارند. همچنین، یک پروژه ۱۰ طبقه خصوصی در نجف را آغاز کرده‌اند.
تیم رضا آقا در حال تقویت حوزه بازرگانی نیز هست. علاوه بر ایران، از کشورهای دیگر نیز کالا تأمین می‌کنند، انبار برای دپوی کالا در نظر گرفته‌اند، و مکانیسم فروش اعتباری را با مدل خود عراقی‌ها راه‌اندازی کرده‌اند.
آن‌ها همچنین خدمات تسهیل‌گری (Facilitation) را برای دیگر تجار ارائه می‌دهند. رضا آقا می‌گوید: حضور میدانی اینجا است که کمک می‌کند؛ اینکه مشتری بیاید دفتر شما و پروژه‌ها را معرفی کند، با ارسال واتس‌اپ و ویدئو کال کار پیش نمی‌رود.
صادرات به عراق و توجه به جمعیت و فرصتهای اقتصادی عراق
صادرات به عراق نیازمند شناسایی فرصت های بی نظیر این کشور دارد. رضا مونسان به نکات بسیار مهمی درباره جمعیت و فرصتهای اقتصادی عراق اشاره می‌کنند: عراق ۴۳ میلیون جمعیت دارد که ۶۰ درصد آن زیر ۲۵ سال هستند و نرخ رشد جمعیت ۳ درصد است.
این هرم سنی جوان، خود یک فرصت بزرگ است: جمعیت جوان به مسکن، لوازم خانگی، پوشاک، سرگرمی، خوراک، رستوران و تفریح نیاز دارد.
این نسل برخلاف نسل قبل که زندگی سختی را (درگیر جنگ ایران و عراق، دهه ۹۰، سقوط صدام، داعش، تظاهرات تشرین و کرونا) تجربه کرده‌اند، به دنبال یک زندگی امروزی و بهتر هستند.
به همین دلیل، آموزشگاه‌های زبان انگلیسی و موسیقی، مدارس غیرانتفاعی با کیفیت بهتر، و فضاهای استارتاپی و شتاب‌دهنده در حال افزایش هستند.
عراق کشور بی‌تعارفی پول دارد و تحت تحریم هم نیست. این بسیار مهم است. رضا آقا می‌گوید: «ما معدود کشوری را در منطقه داریم که این شاخص‌ها را داشته باشد: جمعیت جوان، درآمد سرشار نفتی، و انبوهی از نیازهای انباشته». یکی از بزرگترین این نیازها، مسکن است.
از زمان جنگ ایران و عراق، نوسازی و بازسازی در حوزه مسکن به درستی انجام نشده است. دولت عراق اعلام کرده که در ۵ تا ۱۰ سال آینده، حداقل به ۲ میلیون واحد مسکونی نیاز دارد.
رضا با یک تخمین ساده نشان می‌دهد که با متوسط زیربنای ۱۵۰ متر مربع برای هر واحد و نرخ ساخت ۳۰۰ دلار بر متر مربع (نرخی متعارف در عراق)، بازار مسکن در عراق ۹۰ میلیارد دلار است.
حدود ۴۵ میلیارد دلار آن مربوط به خرید متریال و ۴۵ میلیارد دلار دیگر مربوط به اجرای پروژه‌هاست.
این تنها حوزه مسکن است. در کنار آن، پروژه‌های تجاری، عمرانی، جاده‌سازی، شهرسازی، آب و فاضلاب، راه‌آهن، توسعه زیرساخت‌های هوایی، کارخانه‌ها، توسعه بنادر، صنایع، زیرساخت‌های آموزش و درمان نیز فرصتهای عظیم دیگری را فراهم می‌کنند.
رضا مونسان اشاره می‌کنند که عراق تا دهه ۸۰ میلادی در سه حوزه آموزش (دانشگاه بغداد)، بهداشت و درمان، و صنعت در منطقه شاخص بوده است. اکنون این‌ها باید احیا شوند و پروژه‌های بازسازی مدارس با بودجه‌های دولتی در جریان است.
مسیرهای توسعه و سرمایه‌گذاری در عراق
توسعه عراق از دو مسیر اصلی پیش می‌رود:
۱. بودجه دولتی: دولت عراق بودجه ۱۵۳ میلیارد دلاری را تصویب کرده که حدود ۳۰ تا ۳۲ میلیارد دلار آن برای توسعه زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی است. مابقی صرف هزینه‌های جاری کشور، از جمله حقوق و دستمزد (۵۰-۶۰ درصد بودجه) میشود. این بودجه عظیم، حتی از کل فروش نفت ایران نیز بیشتر است.
۲. مسیر سرمایه‌گذاری (استثمار): عراق دارای هیئت ملی سرمایه‌گذاری (هیئت ملی استثمار) و هیئت‌های استانی است که وظیفه اعطای مجوز، نظارت، و واگذاری زمین برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری را بر عهده دارند. پروژه‌های بالای ۲۵۰ میلیون دلار توسط هیئت ملی و کمتر از آن توسط هیئت‌های استانی بررسی می‌شوند.
قانون شماره ۱۳ سرمایه‌گذاری مصوب ۲۰۰۶، یک قانون حمایتی است که به سرمایه‌گذاران خارجی و عراقی زمین رایگان می‌دهد، اجازه استخدام نیروی کار خارجی، امکان بازگرداندن سرمایه، و معافیت‌های وارداتی برای مواد اولیه و ماشین‌آلات را فراهم می‌کند.
منابع مالی متنوعی از جمله بودجه دولتی، بودجه‌های بین‌المللی (سازمان ملل برای مناطق آسیب‌دیده از داعش) و سرمایه‌گذاری‌های خود عراقی‌ها نیز در جریان است.
بسیاری از سرمایه‌داران عراقی که در دوران بی‌ثباتی در اروپا و آمریکا زندگی می‌کردند، اکنون با با ثبات‌تر شدن شرایط، سرمایه‌های خود را به کشور باز می‌گردانند.
حتی در همین یک سال اخیر، تردد به مناطق محدود شده‌ای مانند منطقه سبز (الخضراء) آسان‌تر شده و ساعات ورود و خروج افزایش یافته است.
پروژه «جاده توسعه»: تحولی عظیم برای عراق و منطقه
یکی از پروژه‌های عظیمی که رضا آقا به آن اشاره کردند، طرح «جاده توسعه» است. این طرح که توسط ایتالیایی‌ها بررسی شده و قرار است فرانسوی‌ها آن را اجرا کنند، جنوبی‌ترین نقطه عراق (بندر ام‌القصر در خلیج فارس) را به ترکیه و از آنجا به اروپا متصل می‌کند.
این جاده شامل مسیر رفت و برگشت قطار، سوخت، و جاده است و می‌تواند عراق را متحول کند. تصور کنید تریلی‌ها از آلمان حرکت کنند و به عراق برسند.
موقعیت ژئوپلیتیک عراق و فرصت برای ایران
رضا آقا تأکید می‌کند که عراق از نظر موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک، یک «هاب» بین کشورهای حاشیه مدیترانه، شمال آفریقا و خاورمیانه است.
به نظر می‌رسد یک اجماع منطقه‌ای شکل گرفته که پیشرفت عراق به نفع همه است. این دیدگاه با دهه‌های قبل متفاوت است، زمانی که برخی کشورهای منطقه عراق ضعیف را به نفع خود می‌دانستند. این ثبات و پیشرفت، به معنای حجم بالای پول و فرصت در عراق برای سال‌های پیش رو است.
برای ما ایرانی‌ها، این فرصت در بیخ گوش ماست. ما ۱۴۵۲ کیلومتر مرز مشترک، ۱۴ مرز رسمی و غیررسمی، و مشترکات فرهنگی، دینی، و تاریخی زیادی با عراق داریم. رضا آقا می‌گوید: “عراق از دمپایی پلاستیکی تا نیروگاه را نیاز دارد”. ما می‌توانیم محصول، دانش فنی، و خط تولید صادر کنیم.
رونق تولید داخلی و رقابت‌پذیری
در سال‌های اخیر، روند حمایت از تولید داخل در عراق شکل گرفته است. در بسیاری از محصولات، تولید مجدد آغاز شده است. به عنوان مثال، در حوزه آب آشامیدنی، بالغ بر ۴۰۰ کارخانه در عراق وجود دارد و واردات آن ممنوع شده است.
در اطراف بغداد، کارخانه‌های لبنیات و اسنک‌ها در حال راه‌اندازی هستند. عراقی‌های زرنگ‌تر به جای واردات محصول نهایی، به سمت تولید داخلی حرکت کرده‌اند.
آن‌ها دستگاه‌ها را وارد می‌کنند و مواد اولیه را از کشورهایی مانند ایران می‌خرند. این یعنی تجار ایرانی هوشمندتر باید به سمت تجارت خطوط تولید و تأمین مواد اولیه بروند.
نکات مهم در تجارت با عراق: فرهنگ، قیمت، پشتیبانی
۱. فرهنگ مذاکره و ارتباطات:
- عراقی‌ها در مذاکره مستقیم صحبت می‌کنند و نباید “در لفافه” حرف زد.
- جلسات کاری اغلب در “گعده‌های شبانه” یا “عصرانه” با چای و قلیان شکل می‌گیرد.
- در شروع مذاکره، عراقی‌ها معمولاً بر “گران بودن” کالا تأکید می‌کنند (“غالی”) و به دنبال قیمت رقابتی هستند.
- باید قیمت تمام شده کالا را تا رسیدن به بازار عراق (با احتساب ترخیص و حمل) محاسبه کرد و به دلار اعلام نمود، نه ریال درب کارخانه. نوسانات نرخ ارز در ایران، رابطه تجاری را با عراقی‌ها که قیمت دلاری ثابت از رقبا دریافت می‌کنند، دشوار می‌کند.
- فرهنگ هدیه دادن بسیار جذاب و مهم است. یک هدیه کوچک مانند شیرینی سنتی یا صنایع دستی ایرانی می‌تواند حسی خوب را منتقل کند.
- پذیرایی خوب از مشتری عراقی، چه در عراق و چه در ایران، بسیار باارزش است.
- حریم خصوصی و عرف خانواده در عراق مهم است. در خانه‌ها، ورودی مهمان معمولاً مجزا است.
- رعایت آداب نشستن (مانند نینداختن پا روی پا و نشان ندادن کف پا به مخاطب) مهم است.
- مسلط بودن به زبان عربی (لهجه عراقی) ضروری است. انگلیسی در نسل‌های جوان و میانسال کمتر رایج است. حتی دانستن چند کلمه خوش‌آمدگویی یا تشکر به عربی، می‌تواند یخ جلسه را بشکند.
۲. رقابت و مزیت‌های ایران:
- یکی از رقبای اصلی ما در آینده، خود عراقی‌ها هستند که به سمت تولید داخلی می‌روند.
- مزیت‌های نسبی ایران شامل نزدیکی جغرافیایی، دانش فنی، و پشتیبانی پس از فروش است.
- شرکت‌های ایرانی که خط تولید می‌فروشند، باید در عراق دفتر خدمات پس از فروش و تکنسین برای نصب و راه‌اندازی و پشتیبانی داشته باشند.
- عراق یک «مارکت میدانی و حضوری» است. باید بیایید و در بازار حضور داشته باشید. تصور فروش از راه دور یا بازدید نکردن از بازار اشتباه است. ویزا برداشته شده و سفر به عراق بسیار آسان است.
۳. تحقیق بازار و شناخت رقبا:
- مارکت ریسرچ ضروری است. قبل از ورود، باید بررسی کنید که آیا بازار عراق واقعاً به محصول شما نیاز دارد؟ رقبای شما چه کسانی هستند؟ با چه قیمتی محصول مشابه را عرضه می‌کنند؟.
- رضا آقا می‌گوید: “بسیاری از عزیزانی که می‌خواهند وارد بازار شوند، حتی نمی‌دانند که آیا محصولشان برای ابوحسن کاربرد دارد یا نه!”.
- باید حداقل با یک سفر ارزان‌قیمت، به بغداد بیایید و نبض بازار صنف خود را در بیاورید، شهرک‌های صنعتی را ببینید و با ترخیص‌کارها صحبت کنید. من خودم این تجربه را داشتم و از مرز مهران، کانتینرها و ترخیص‌کارها را دیدم و شماره جمع کردم. این تجربه‌ها یک کلاس آموزشی است.
- تجارت با عراق تابع الگوهای کلاسیک تجارت نیست. اینکوترمز و دوره‌های بازرگانی تنها کافی نیستند. مدل پول دادن، ارسال کالا، ترخیص و اظهار تعهد در عراق خاص خودش است و باید در میدان تجربه شود.
فرهنگ و جامعه عراق
فرهنگ عراق ترکیبی از فرهنگ عربی، فرهنگ ملی عراق و فرهنگ اسلامی است، با چاشنی سبک زندگی غربی. شما در بغداد می‌بینید که کریسمس با شور و حال خاصی برگزار میشود و فروشگاه‌ها درخت کریسمس می‌فروشند، نه فقط برای مسیحیان، بلکه برای شیعیان و سنی‌ها هم که دوست دارند آن را جشن بگیرند. چند ماه بعد، همان فروشگاه‌ها، نمادها و ظروف ماه رمضان را می‌فروشند.
چیزی که برای من بسیار جالب بود، فرهنگ رواداری و بردباری مردم و حکومت در عراق است. در یک محله، کلیسا، مسجد سنی و مسجد شیعیان، و حتی مشروب‌فروشی کنار هم قرار دارند و همزیستی مسالمت‌آمیز تفکرات و دیدگاه‌های مختلف به وضوح دیده میشود.
در پوشش و ظاهر مردم، چه خانم‌ها و چه آقایان، تنوع زیادی وجود دارد، حتی در یک خانواده. در مناطق مقدس مانند نجف و کربلا، در محدوده حرم (ولایه)، کسی بدون حجاب دیده نمی‌شود، اما این یک عرف است که مردم خودشان رعایت می‌کنند و اجباری در کار نیست.
عراقی‌ها مردمی بسیار خونگرم و مهمان‌نواز هستند. این را می‌توان در مراسم اربعین یا حتی در برخورد با ما در رستوران‌ها دید.
با وجود ذهنیتی که من از یک منطقه جنگ‌زده داشتم و انتظار ناامنی، حتی یک درصد احساس ناامنی نکردم. نیروهای نظامی و پلیس با لباس و سلاح جنگی در خیابان‌ها حضور دارند، اما این حس ترس ایجاد نمی‌کند، بلکه حس امنیت می‌دهد.
تفاوت‌های اقلیمی: عراق و اقلیم کردستان
عراق ۱۸ استان دارد. سه استان شمالی (اربیل، سلیمانیه، دهوک) «اقلیم کردستان» را تشکیل داده‌اند که یک منطقه خودمختار با دولت، مجلس، پرچم، ارتش و نخست‌وزیر خود است.
۱۵ استان دیگر، استانهای مرکزی و جنوبی هستند که عمدتاً عرب‌نشین هستند. ۱۰ استان شیعه‌نشین (بغداد، بابل، نجف، کربلا، واسط، بصره، ذی‌قار، میسان، مثنی، قادسیه) و ۵ استان سنی‌نشین (نینوا، صلاح‌الدین، کرکوک، دیالی، انبار) که اغلب در دوران داعش آسیب دیده‌اند.
رضا آقا تأکید می‌کنند که منطقه اقلیم کردستان را باید از نگاه تجاری، مانند یک کشور مجزا دید. فرهنگ، نوع تجارت، سبک زندگی و قوانین در آنجا متفاوت است.
حتی تردد بین مناطق جنوبی و اقلیم کردستان برای خارجی‌ها با محدودیت‌هایی همراه است، و باید ویزای جداگانه دریافت کرد. من فکر میکنم باید یک «رضای دیگر» برای اقلیم کردستان پیدا کنیم تا این منطقه را هم این‌گونه برای ما باز کند.
اگر شما اطلاعات جامعی درباره اقلیم کردستان عراق دارید و با من از طریق این پادکست آشنا می‌شوید، پیام دهید تا گپی با هم بزنیم و شاید یک قسمت هم درباره فرصتهای تجاری آنجا داشته باشیم.
در پایان، می‌خواهم یک بار دیگر از رضا مونسان عزیز، تاجر ایرانی مقیم بغداد، که وقت گران‌بهایشان را در اختیار ما قرار دادند، و همچنین از مجموعه آهنگر، که اسپانسر این قسمت بودند، تشکر کنم. این بخش اول گفتگوی ما بود.
