نقش صدا و سیما در تولید محتوای بومی و ملی ایران و ایرانیان چقدر است؟ سایتهای تولید کننده محتوا (ویدیویی – صوتی – متنی) چگونه میتوانند از دستِ صدا و سیما در امان باشند و از این سازمان بزرگ برای رشد و توسعه‌ی خودشان استفاده کنند؟ دعوا و درگیری سازمان صدا و سیما با سایت آپارات چه منشایی دارد و چگونه میتوانیم راه‌حل و ارهکاری برای آن پیدا کنیم؟
.
پیش نوشت-اول: استراتژی محتوا دلیل نوشتن
از آنجایی که به استراتژی محتوا علاقمند هستم، چند روز پیش نوشته بلندی در پی شکایت صداوسیما از آپارات منتشر کردم، آن نوشته با عنوان «صداوسیما به جای شکایت از آپارات به فکر هم افزایی باشد» ایده های خودم را پیرامون ِ نوعی نگاهی که سازمان صدا و سیما می تواند به آپارات داشته باشد بیان کردم و نهایتا پیشنهاد همکاری برای هم افزایی در تولید و توزیع محتوا را مطرح کردم که شاید یکی از پر رنگ ترین مباحث من، محتوای پرچالش بود که با توجه به ماهیت آن و فرهنگ جامعه میتواند در این مدل گنجانده شود.
بعد از آن نوشته همواره به یکی از موضوعات مهم، فراگیر و ملّی ایران که می توانست موضوعیت خوبی برای محتوا و ایجاد گفتمان همکاری بود فکر میکردم که بحث رشـوه را در جلسات یا مطالعات مختلف و در دغدغه های بزرگانی که به فکر توسعه کشور هستند، رشوه به عنوان یکی از چالش های اصلی جامعه و حاکمیت ایران تبدیل شده و تقریبا هر کسی در ایران، اگر نگوئیم تجربه لااقل خاطره نزدیکی از آن داشته است. و من این موضوع را یکی از اولویت های برای آموزش و برخورد جدی تر می دانم و رسالت صداوسیما در این داستان پررنگ تر از همیشه.
دیروز ۱۰ آذرماه (اول دسامبر) بود و از میان همه رویدادها و مناسبتها (ثبت در ویکی پدیا) ، روز جهانی ایدز برای من اهمیت ویژه ای پیدا کرد، به ویژه اینکه چنین مقدمه ای هم در ذهن من بود و با توجه به حذف روز ایدز از تقویم رسمی کشور و چالش های آموزشی و پیشگیری آن در جامعه ما، فکرکردم شاید این عنوان و موضوع هم شایسته همکاری و مطرح کردن باشد.
.
پیش نوشت-دوم: به دنبال کشف فرصت همکاری
در همان نوشته اول بخشی با این عنوان آورده بودم «فرصتهای همکاری مشترک صدا و سیما و آپارات کجاست؟» که در ذیل آن بخش کوتاه اما بسیار مهمی (لااقل از منظر من) به شرح ذیل آمده بود:
آپارات بستر بسیار مناسبی برای محتوای پرچالش صدا و سیماست
این موضوع را با چند سوال شروع میکنم که در واقع پاسخ ما هم درون آن نهفته است.
- چرا صدا و سیما در خصوص مشکلات آمیزشی زوجین برنامه هایی را روی آنتن نمی برد؟
- چرا رسانه ملی، به طور دقیق راه های انتقال ایذر را در برنامه های آموزشی خود مطرح نمیکند؟
- چگونه میتوانیم در خصوص روابط نامشروع اطلاع رسانی دقیق و آموزش مهارت مقابله با آنها در تلوزیون را ارائه کنیم؟
- چرا با توجه به حجم انبوه سالمندان در کشور، فیلم ها مخصوص آنها را (که از تعداد کمتری فریم تشکیل شده و آرام آرام نمایش داده می شوند) رو آنتن نمی بریم؟
- مهارتهای زندگی را چه موقع توانسته ایم درست و حسابی روی آنتن ببریم و به مخاطب اصلی آن برسانیم؟ (هر گروه سنی و اجتماعی مهارت خود را می طلبد)
- چطور می توانیم در یک ساعت مشخص و پر ترافیک (مثلا ۹ شب) همه گروه های سنی را با محتوای اختصاصی شان راضی کنیم؟ می شود!؟
همانطوری که در بالا اشاره کردم، یکی از دست آوردهای بزرگ رسانه های نوین، اختصاصی سازی محتواست. یعنی نوجوان و جوان (با هر مدل فکری) ، زن خانه و شاغل، مدیر صنعتی و مدیر دولتی، پرستار، دانشجو، کاسب و کارآفرین و …. همه می توانند در یک بستر ، دنبال محتوای مورد نیاز خود باشند. سوالات بالا تنها اشاره های کوچکی بر محتواهایی هست که رسانه ملی یا از کنارش ساده گذشته و یا واقعا نتوانسته روی آنتن ببرد، چرا که اقتضای یک آنتن مثلا با ۵۰ میلیون مخاطب سیاست محافظه کاری بالایی را می طلبد. اما اگر رسانه ملی بخواهد در بستر چنین سایتهای توزیع محتوایی می تواند انواع ویدیویهای آموزشی خود را به دست مخاطب ِ اصلی برساند و رسالت خود را انجام بدهد.
.
نوشته حاضر هم دقیقا با همین متن بالا مرتبط بوده و ادامه آن است.
.
متن اصلی:
شاکله حرفهایی که باید زده می شد در بالا بیان شده و این متن شاید شرح و بسط یا توضیح و توجیهی برای آن باشد. باز هم در ذیل تلاش میکنم که بگویم چرا صدا و سیما باید با آپارات همکاری کند. این دلایل را هم می توانیم به همه نهادهاو سازمانهای بالادستی کشور هم تعمیم بدهیم و آنها را هم در این تولید محتوای نوین (ماهیتا و ابزاری و مخاطبی) دعوت کنیم.
یک-ما به محتوای خاص ِ شبکه های اجتماعی نیازمندیم.
فرمت، نوع ِ فیلم برداری، نگارش، تولید و صداگذاری محتوای آموزشی در شبکه های مجازی بسیار متمایز از تلوزیون است. میزان توجه مخاطب، صفحه نمایشگر و روش مشاهده آن، نوع ِ نگاه و باورش به آن ابزار و محتوا، روش ِ نشــر، میزان یادگیری و تکرارمند بودن محتوا و ترجیح مخاطب به ذخیــره سازی محتوا برای مرور دوباره و … از جمله دلایل این تفاوت هاست.
از دلایل اصلی صدا و سیما بازنشــر محتوای این سازمان در سایت آپارات هست، درست هم بیان شده، اما واقعیتی که می توانم پیش بینی کنم این هست که بزودی محتوای اختصاصی شبکه های اجتماعی و اینترنتی تولید و وارد عرصه خواهند شد، آن وقت دیگر این نگرانی کاسته خواهد شد چون دیگر کسی نیست آن را نگاه کند!
دو ویدیو کوتاه و دو مثال ساده
کافیست به دو مثالی که در ذیل می آورم، نگاهی بیاندازید تا نمونه ای برای توضیحات بالا باشد:
آموزش ریاضی در سایت اینترنتی کلاس درس (که البته در سایت آپارات بارگذاری شده بود)
.
آموزش ریاضی (مبحث مهم نیست) در تلوزیون صدا و سیما (که البته آن هم در سایت آپارات باگذاری شده بود)
.
نکته حایز اهمیت این هست که منظور من اینجا بحث ریاضیات و اساتیدی که آن را ارائه می کنند نیست و من تنها به ابزار و شیوه نوین آموزشی پرداخته ام. البته نمونه های بین المللی این رویه با سرعت و قدرت بیشتری در حال مجازی کردن آموزش هستند که نمونه هایی از آن را می توانید در سایت های همچون آکادمی خان و لیندا مشاهده نمایید.
این دو نمونه کافیست تا دلایل این همکاری را بیان کند و فضای جدید را هم نمایش بدهد.
.
دو-این محتوا برای مخاطبی خاص باید تولید شود و به دست او برسد.
من عنوان نوشته را به دو موضوع ایدز و رشوه اختصاص داده ام و عناوین بسیار متعددی هم می توان برای آن در نظر گرفت. یکی از دلایل مهم حذف ایدز از تقویم رسمی کشور اینگونه مطرح شده است:
در اصلاحیه آیین‌نامه نحوه نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص آمده است: «هدف از نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص، تقویت مولفه‌های هویت ملی ایرانیان و بزرگداشت شخصیت‌ها، ارزش‌ها و تحکیم پیوندهای دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی در جامعه است.» . بنا بر تاکید ماده ۳ این آیین‌نامه، روزها و مناسبت‌های مندرج در متن تقویم باید «برای قشرهای مختلف ملت مهم و تاثیرگذار بوده و از دیدگاه همه ملت ارزشمند و معتبر باشد. همه مناطق کشور، آن مناسبت را مرتبط با خود بدانند و اهمیت آن منحصر به یک منطقه جغرافیایی خاص نباشد؛ تقویت‌کننده حداقل یکی از «مولفه‌های هویت ملی ایرانیان» باشد.»
یعنی به دلیل که ایدز مقوله مهم ملّی نیست، نباید در وسعت ملی به آن پرداخته شود. (جدای از نقـدی که به این روش می توان داشت و عناوین بسیار زیاد دیگری که میتوانند از تقویم حذف شوند)، سوالات زیادی می توان برای این نمونه مطرح کرد. اما قبل از آن سه هدف اصلی نامگذاری روز جهانی ایدز در ویکی پدیا چنین آمده است:
شعار روز جهانی ایدز از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ «Getting to zero» بوده‌است.
به صفر رساندن مرگ ناشی از ایدز
به صفر رساندن برچسب و تبعیض
به صفر رساندن مبتلایان جدید.
چگونه مخاطب هدف خود را آموزش بدهیم؟
حال بدون توجه به مقیاس جهان و ایران و دلیل حذفِ تقویمی آن در ایران و نگاهِ جهانی به آن، می توان این سوال را مطرح کرد: آیا نگاه ِ آموزشی ما به مخاطب هدف در مقوله ایدز تغییر کرده است؟ اهمیت بروز و رشد و پیشگیری و درمان این بیماری چطور؟ و سوال مهمتر اینکه چگونه مخاطب هدف خود را آموزش بدهیم؟
در واقع می خواهم به این جا برسم که اگر صـدا و سیما بخواهد به این موضوع وارد شود، می تواند این مقوله آموزشی را پیگیری کند یا نه؟ چگونه می تواند مخاطب را شناسایی برای آن برنامه تولید کند؟ سطح و کیفیت و واقعی بودن آموزش ها تا چه حـدّی می تواند باشد؟ برای نمونه اگر بخواهم بگویم تا چه حـدّی صدا و سیما می تواند آمیزش جنسی در بحث ِ ایـدز و راه های پیشگیری احتمالی از آن را بیان کند و از همه مهمتر بارها برای مخاطب تکرار کند؟ در چه ساعتی از شبانه روز این محتوا باید منتشر شود تا به مخاطبش برسد؟ و ده ها دلیل دیگر
با این حال، صدا و سیما (همانطوری که قبلا در مورد آن و ظیف هاش گفتم) برای تحقق هدف ِ نهایی خود که تولید محتوا و رساندش به دست مخاطب است می تواند از این شیوه استفاده کند و در کنار خط قرمزهای قانونی و عرفی در جامعه به خوبی حرکت کرده و آموزش های خود را به دست مخاطبین برساند
نمونه‌هایی از یک سهل‌انگاری
اجازه بدهید ادامه را با مثالها و شیوه هایی برای مقوله مهم رشـوه عنوان کنم چون باور دارم که شیوع رشوه از یک آموزش غیـررسمی فراگیر نشات میگیرد و برای مقابله با آن یکی از ابزارهای بسیار مفید آموزش است. آموزش برای رده های مختلف در جامعه که در این مثال ها به برخی از آنها اشاره می کنم:
-.-.- با محتوای مخصوص و انحصاری که برای مـردم ساخته می شود، بدون شعاردادن موضوع رشـوه و چالشهای آن برای جامعه را مطرح میکنیم. به این موضوع می پردازیم که اگر از شما رشوه خواستند به کدام مرجع محکم رسیدگی کننده باید مراجعه کنید، اگر آنها هم پاسخگو نبودند به کدام نهاد بالاتر و اگر آنها هم نتیجه نـگرفتید به فلان جا مراجعه کنید تا حق تان پایمال نـشود.
-.-.- این محتوا برای همه ادارات و سازمانهای دولتی و حکومتی باید تدوین شود (هر ادامه جداگانه و محتوای انحصاری خاص خودش) به شیوه دقیق تولید و منتشر شود.
-.-.- برای کارکنان ادارات هم این موضوع به صورت کاملا جـدی و محکم آموزش داده شده و روشن گردد.
-.-.- این نکته را هم به خوبی میدانیم که آموزش یک ابزار است و این داستان مبارزه با رشـوه اگر خواستیم روزی به صورت جـدی ریشه کنش کنیم، باید از سایر ابزارها و شیوه ها هم به خوبی بهـره برداری کنیم.
.
حال همه این سناریوها و سناریوهای احتمالی دیگـر را هم به این موضوع اضافه کنیم و از آن برای موضوعات مختلفی که در جامعه وجود دارد من جمله ایــدز و …. بکار ببندیم.
.
پی نوشت:
متن اصلی را بیشتـر ادامه نـدادم. احساس میکنم به قدر کافی همین دو مورد می تواند بیانگر منظور نویسنده باشد، علاقمندان را مجددا دعوت به مطالعه ی متن اصلی با عنوان صدا و سیما به جای شکایت از آپارات به فکر هم افـزایی باشد دعوت میکنم، فکر میکنم به قدر کافی در آنجا توجیحات و دلایل وجود دارد.
من در این نوشته فقط قصـد داشتم نمونه ای دلایل همکاری صدا و سیما از سایتهای پلتفـرمی در ارائه محتوا را بیان کنم، امیدوارم به زعم ِ خود و تلاشی که داریم، جامعه را جای بهتری برای زندگی کنیم و از کنار مسائلی که می تواند ربط ِ کوچکی به ما داشته باشد، به سادگی عبور نکنیم. من با چنین نیتی این نوشته را منتشر میکنم.
.
فایل صوتی (پادکست این نوشته) :
.
این فایل صوتی در بستر شبکه‌ی آپارات-بشنوید
این پادکست را به صورت ویدیویی هم در سایت آپارات منتشر کــرده ام که مشاهده می فرمایید:
.
.سجاد سلیمانی ( مربی و مدرس مدیریت زمان )
.
لطفا دیدگاه های خود را در نوشته قبلی با عنوان صدا و سیما به جای شکایت از آپارات به فکر هم افزایی باشد درج نمایید. با تشکر.