یکی از مطالب نابی که از استاد عزیز محمدرضا شعبانعلی مطالعه کردم و درگیرش شدم بحث سیستم های پیچیده بود که ایشان هم لطف کردند و در چند نوشته جداگانه به این بحث پرداختند. امروز مطلع شدم که این مطلب به شکل بسیار بهتر و شیوه ای مدوّن تر در حال پیگیری است و نوشته های استاد عزیز در قالب کتابی الکترونیک (در این آدرس) منتشر شده و به مرور تکمیل خواهد شد. ترتیب ارائه این مطلب تا کنون این بوده است:
- نمایی از خانه موریانه‌ها و ساختارهای Headless
- رفتارهای توزیع شده در زندگی موریانه‌ها
- آیا اقتصاد جهانی یک سیستم پیچیده است؟
- سیستم های پیچیده و توانمندی استقرا
- نسخه PDF پیچیدگی سیستم های پیچیده
.
البته من یک تاسف بزرگ هم باید برای خودم قائل باشم که به دلایل موجه و غیرموجّه، نتوانستم و وقت کافی برای پیگیری و مطالعه بیشتر و بهتر در این خصوص را نگذاشتم تا بتوانم بحث را به شیوه ای بهتر و درک کنم. امیدوارم با سلسله بحث هایی که در این نوشتار خواهد آمد بتوانیم بحث را پیگیری کنیم.
.
یکی از بحث هایی که من پس از آشنایی با این بحث چند وقتی هست در ذهنم مرور شد و اینجا مطرح کنم شاید در ادامه نوشته استاد عزیز جایی برای این بحث باشد، خودخوری در سیستم های پیچیـده بود.
از وقتی با سیستم های پیچیده آشنا شده ام تلاش کرده ام نگاهی به سیستماتیک بودن روال ها و روندها و رخـدادهای جاری در محیط زندگی ام داشته باشیم و حتی انسان و زندگی انسانی را هم از بالا به عنوان یک ناظر نگاه میکنم و خود را هم جـزوی از این سیستم.
در یکی از شبهایی که درگیر یک ترافیک به شدت سنگین شده بودم بعد از چند دقیقه سوالی در ذهنم مرور شد که اگر ترافیک (همه اجزا تشکیل دهنده آن را شامل قوانین، آدم ها، خودرو، فرهنگِ آدمها، انواع خودرو، موقعیت ایجاد ترافیک، ساعت ایجاد ترافیک و…) را یک سیستم پیچیده در نظر بگیریم، چرا این گره های کور ایجاد می شوند؟
به حرفهای آدمهایی که حوصله شان سررفته بود، نوع کنش و واکنش خودرو سواران و احترام به قوانین و …. که نگاه می کردم (هم درون این سیستم و هم از نگاه بالا به عنوان ناظر) و یک گره خوردگی عجیبی را میدیم که این سوال در ذهنم ایجاد شد: آیا سیستم های پیچیده به خودخـوری (و احتمالا نابودی خود) هم کشیده می شوند؟
پیاده شدم از ماشین و عکسی گرفتم:
شاید دلیلی که من اینگونه به بحث خودخوری تمرکز میکنم این باور باشد که در مباحثی که معلم عزیز در مورد موریانه ها و پیچیدگی رفتاری اجــزا به مثابه کل (+)، ارائه کرده بودند تلاش دائمی سیستم بهبود، رشـد، پیشرفت، بقا و علائم مثبت دیگر بود اما در این سیستم ما یک خودخوری را شاهد هستیم.
سوالات متفاوتی را می توان برای این موضوع مطــرح کرد:
- آیا اساسا سیستم های پیچیـده دائما بقائی رشدگونه دارند و روند ِ کلی آنها متعالی شدن است؟
- چه زمانی سیستم به خودخوری افتاده و علیه خود اقدام میکند؟
- اگر تحرک خودخورانه سیستم را بپذیریم این خودخوری حاصل بخشی از اجزا خـرد سیستم است؟ یا پیکره اصلی سیستم پیچیده (همان موراسان که تشبیه آقای شعبانعلی بود)؟
- چه زمانی خودخوری سیستم می توان تبدیل به خودنابودگر سیستم پیچیده شود؟
- عوامل خودخورشدن سیستم درونی هستند یا بیرونی؟
.
یک نمونه دیگر هم اگر بخواهم مطرح کنم که شاید با این بحث مرتبت باشد این هست که:
سلول ها در بدن جانداران (از جمله انسان) را اگر به عنوان یک سیستم پیچیده در نظر بگیریم، آیا با نمونه ای که در بالا ذکر شد، غـدّه های سرطانی را می توانیم به عنوان یک خودخوری سیستم نام ببریم؟
همان سلول های معمولی سیستم که اکنون مخـرّب شده و بخشی از سیستم را فلج میکنند و حتی گاها کل سیستم را نابود می کنند.
.
.
اینها بخشی از مطالبی هستند که در ذهنم خاک می خورد و فرصت تکمیل آن را نداشتم . شاید هم در کتابهای مرتبط با سیستم های پیچیده به این موضوعات پرداخته شده که من از آنها بی اطلاع هستم. امیدوارم اگر این بحث شایستگی پرداختن داشت معلم بزرگوار به آن بپردازند.
با نوشتن این مطلب دسته بندی جـدیدی در سایت ایجاد کردم با عنوان هنــر گفتگو که از این پس چنین بحث هایی را ذیل آن دسته بندی مطرح و پیگیری خواهم نمود. این مطلب هم در این دسته بندی آرشیو شد.
.
پی نوشت:
منبع عکس ِ تیتر این نوشته.
.
سجاد سلیمانی ( مربی و مدرس مدیریت زمان )
لینک و آدرس کوتاه این مطلب:
تشکر بابت مطلب خوبتون
سلام سجاد جان :
مطلب خوبی جمع بندی کردی ،ولی واقعیتش این است که کمی داستان رو باید ساده تر کنیم (که شما انجامش دادید،مثال ترافیک ) امیدوارم این بحث در این پیگیری و تکمیل گردد.
ممنون حسن عزیز، پیرو حرف شما و بحثی که با دوستان دیگه داشتم، امروز کامنتی رو در ذیل اون مطلب برای محمد رضا عزیز نوشتم ، خواستم که توضیحات و ابزارها و مثالها رو بیشترش کنه و حدالمقـدور نمایه سازی اطلاعات رو جدی بگیره تا ما در آینده فهم بهتر و دقیق تری از سیستم های پیچیده داشته باشیم
امیدوارم این موضوع بسیار خوب و کامل پیش بره. من مشتاقم و در حد توان خودم این رو پیش می برم.
سلام سجاد جان
وبلاگ قشنگی داری
مطالب شما رو هم در کنار مطالب آقای شعبانعلی در خصوص پیچیدگی پیگیری میکنم
موفق باشی
فواد – دوست متممی
فواد جان سلام ممنونم ازت دوست خوبم.. سایتت رو مرور کردم و نظری هم گذاشتم
خیلی خوشحالم که اینجا دیدمت..
برای تو هم آرزوی موفقیت دارم